စာေပ၀ါသနာရွင္မ်ား၏စာစုမ်ား

ဧကန္စင္စစ္လူျဖစ္ၿပီလား

လူ႕အျဖစ္သည္ရခဲ၏ ဧကန္စင္စစ္လူျဖစ္ၿပီလား

““ေလးပါးသစ္ၥာ””

္ၶ    ဤလူရြာ- ဤဌာန- ႐ႈကာပဆင္ျခင္
္ၶ    ျပဳရွာၾက ခင္မင္တြယ္- တြင္တြင္က်ယ္အမွား
္ၶ    သမုဒယအရင္းခံ- မယြင္းမွန္ဒုက္ၡေတြမ်ား
္ၶ    ေဒသနာလွစ္ကာျပန္ရင္- သစ္ၥာဥာဏ္ႏွစ္ပါး
္ၶ    ဘာ၀နာက်င့္ပြါးမွ၊ ျမင္ျငားရလိမ့္မည္
္ၶ    သမုဒယအေၾကာင္းခံလို႔ - အက်ိဳးမွန္ ဒုက္ၡေတြ႕ရသည္
္ၶ    ေၾကာင္းပယ္လိုက္မွ - နယ္အၿမိဳက္ဆီကို
္ၶ    တကယ္ဆိုက္မည္- မွန္ပဲမုိ႔
္ၶ    ၪဏ္စြဲလို႔ - မဂ္ၢသစ္ၥာ
္ၶ    တက္ႂကြက်င့္ပါ
္ၶ    နိေရာဓ၊ ပန္းသစ္ၥာကို
္ၶ    လွမ္းလင့္ကာ၊ ယူၾကစို႔ေလး။    ။
   
   
““လိုက္နာက်င့္သံုးပါ။””
    နက္ၡတ္ေကာင္း၊ ေစာင့္ေမွ်ာ္ေနသူလူမိုက္ဟာ၊ ေကာင္းက်ိဳးကို ေက်ာ္လြန္သြားတယ္၊ ကိုယ္ရွာေဖြေနတဲ့ အက်ိဳးကိုေက်ာ္လြန္သြားတယ္၊ ကိုယ္ရွာေဖြေနတဲ့အက်ိဳးရရင္ အဲဒါနက္ၡတ္ေကာင္းဘဲ၊ နက္ၡတ္ေတြက ကိုယ့္အက်ိဳးမၿပီးႏိုင္။
    ေမာင္သက္ရွည္ေသေနတယ္၊ သူေ႒းမအမည္ရွိ သူတေယာက္မြဲ ေနတယ္၊ လမ္းကၽြမ္းက်င္သူတေယာက္ လမ္းမွားေနတယ္၊ လူညံံ့လူယုတ္မာလို႔ နာမည္ရွိသူတေယာက္ဟာ နာမည္ဆိုတာ ေခၚယံုပဲ၊ နာမည္ေၾကာင့္ အက်ိဳး ၿပီးစီးမႈမရွိ။
    သမီးတို႔၊ မႀကိဳးစားပဲ ခ်မ္းသာတဲ့ေနရာရွိရင္ အဲ့ဒီေနရာကို သမီးတို႔ ကုိယ္တုိင္သြားပါ၊ ၿပိီးေတာ့သမီးတို႔ ဖခင္ျဖစ္တဲ့ ငါ့ကိုယ္လဲေရာက္ေအာင္ပို႔ပါ။
    ဆင္းရဲေနသူဟာ ဆင္းရဲက လြတ္ေအာင္မၾကံစည္ၾကဘူး၊ မၾကံစည္ ရင္ အက်ိဳးထူးမရဘူး၊ ငံုးကေလးဟာ ၾကံစည္လို႔ေသေဘးကလြတ္တာ။
    ငါဟာ ကိုယ့္အက်ိဳးစီးပြား ခ်မ္းသာဖို႔ဆိုၿပီး ႀကိဳးစားဖို႔ အခ်ိန္မဟုတ္ပဲ ႀကိဳးစားရင္ ပင္ပန္းရတယ္၊ ဆင္းရဲရတယ္၊ ပ်က္စီးရတယ္။
    သတ္ၲ၀ါေတြဟာ ပ်က္စီးဖို႔ အခ်ိန္အခါေရာက္လာရင္ အႏ္ၲရာယ္ ေတြ႔ရေပမဲ့၊ အႏ္ၲရာယ္မွန္းမသိရွာၾက။
    ပစ္ၥည္းဥစ္ၥာကို ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ ၪဏ္၊ ၀ိရိယ၊ အက်င့္၊ သီလ၊ ခႏီ္ၲနဲ႔ ျပည့့္စံုသူဟာ မိတ္ေဆြေတြကို ခ်မ္းသာေစႏုိင္တယ္၊ ရန္သူကို ဆင္းရဲေစႏုိင္ တယ္။
    ပညာရွိဆိုတာ-ကိုယ့္အတြက္ သူတပါးအတြက္ေၾကာင့္ေရာ မေကာင္း မႈမလုပ္- သားသမီး၊ ပစ္ၥည္းဥစ္ၥာ၊ ႏိုင္ငံလိုခ်င္လို႔လည္း မေကာင္းမႈမလုပ္၊ ကိုယ္ျပည့္စံုဖို႔လည္း မေကာင္းမႈမလုပ္၊ ဤသူဟာ သီလ၊ တရား၊ ပညာ၊ ရွိသူ။

““ကိုးကြယ္ပူေဇာ္တတ္ရန္””

ဘုရားကိုေစတီပုထိုးဆင္းတုေတာ္မ်ားကြယ္ေနသည္။
တရားကို ဓမ္ၼကထိကမ်ား ကြယ္ေနသည္။
သံဃာကို ဘုန္းႀကီး၊ ရဟန္းမ်ားကြယ္ေနသည္။

    ဗုဒ္ၶဘာသာအမ်ားစုသည္ ေစတီပုထိုးသြား၏။ ဘုရားမွန္မွန္ရွိခိုး၏။ တရားနာၾက၏။ ဘုန္းႀကီးရဟန္းမ်ားကို လွဴဒါန္းၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ရတနာ ျမတ္သံုးပါးကို ဆည္းကပ္ကိုးကြယ္ရာ၌ မူလဂုဏ္ေတာ္မ်ားကို အာ႐ံုစိုက္ရန္၊ စိတ္ထဲတြင္ ၾကည္ညိဳတတ္ရန္ျဖစ္သည္။ ဘုရားျဖစ္ၿပီး (၄၅)၀ါပတ္လံုး၊ လူနတ္ျဗဟ္ၼာတို႔အား သံသရာ၀ဋ္ဆင္းရဲမွ လြတ္ေျမာက္ေၾကာင္း တရားကို ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ေသာ ျမတ္စြာဘုရား၏ဂုဏ္ေတာ္ေက်းဇူးေတာ္သို႔ ေရာက္ေအာင္ ၪဏ္ျဖင့္ ဆင္ျခင္ပူေဇာ္မွ အက်ိဳးႀကီးျမတ္ေပသည္။
    ထိုသို႔မဟုတ္ဘဲ ဗုဒ္ၶဘာသာအမ်ားစုသည္ ေရႊတိဂံုမဟာျမတ္မုနိ၊ ေရႊဆံေတာ္စေသာ ေစတီပုထုိးဆင္းတုမ်ား ရွိခိုး၀တ္ျပဳရာ၌ ေတာက္ ေျပာင္ေသာ ေရႊေရာင္၊ လင္းထိန္ေသာမီးေရာင္၊ ပန္းရနံ႔၊ အေမြးနံ႔သာ၌ ေက်နပ္ၾကည္ညိဳရာတြင္ လမ္းဆုံးေနတတ္သည္။ ထိုသို႔မဟုတ္ဘဲ ဂုဏ္ေတာ္ ေက်းဇူးေတာ္တို႔ကို ပူေဇာ္မွာသာပို၍ အက်ိဳးျမတ္ေပမည္။
    တရားေတာ္ျမတ္ကို ပူေဇာ္ရာ၌ ဓမ္ၼကထိကမ်ား၏ ဥပဓိ႐ုပ္၊ သာယာေသာအသံ၊ ေလယူေလသိမ္းတို႔တြင္ နစ္ေျမာမေနဘဲ၊ သႏ္ၵိ႒ိေကာ၊ အကာလိေကာစေသာ ဂုဏ္ေတာ္မ်ားလိုက္နာ က်င့္ႀကံအားထုတ္ရန္၊ ၾကည္ညိဳတတ္ရန္ ပူေဇာ္တတ္ရန္ အေရးႀကီးပါသည္။
    သံဃာကိုၾကည္ညိဳပူေဇာ္ရာ၌ ရဟန္းေတာ္၏႐ုပ္အဆင္း ခင္မင္ ရင္းႏွီးမႈ၊ အေဟာအေျပာေကာင္းမႈ၊ မဆံုးေစဘဲ သုပ္ၸဋိပႏ္ၷစေသာ ဂုဏ္ေတာ္ မ်ားကို အာ႐ံုျပဳလ်က္ ရွင္မဟာကသပ၊ ရွင္အာနႏ္ၵာစေသာ အရိယာ၀င္ ပုဂ္ၢိဳလ္မ်ား ျဖစ္ေပသည္ဟု စိတ္ထားကာ ကိုးကြယ္ပူေဇာ္တတ္ရန္ အေရးႀကီး ေပသည္။ ဘုရား၏ဂုဏ္ေတာ္၊ တရားေတာ္၏ဂုဏ္ေတာ္၊ သံဃာမ်ား၏ ဂုဏ္ေတာ္မ်ားကိုသာ၊ ကိုးကြယ္ပူေဇာ္တတ္မွသာ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားေပမည္။   

““ေလးပါးသစ္ၥာ””

္ၶ    ဤလူရြာ- ဤဌာန- ႐ႈကာပဆင္ျခင္
္ၶ    ျပဳရွာၾက ခင္မင္တြယ္- တြင္တြင္က်ယ္အမွား
္ၶ    သမုဒယအရင္းခံ- မယြင္းမွန္ဒုက္ၡေတြမ်ား
္ၶ    ေဒသနာလွစ္ကာျပန္ရင္- သစ္ၥာဥာဏ္ႏွစ္ပါး
္ၶ    ဘာ၀နာက်င့္ပြါးမွ၊ ျမင္ျငားရလိမ့္မည္
္ၶ    သမုဒယအေၾကာင္းခံလို႔ - အက်ိဳးမွန္ ဒုက္ၡေတြ႕ရသည္
္ၶ    ေၾကာင္းပယ္လိုက္မွ - နယ္အၿမိဳက္ဆီကို
္ၶ    တကယ္ဆိုက္မည္- မွန္ပဲမုိ႔
္ၶ    ၪဏ္စြဲလို႔ - မဂ္ၢသစ္ၥာ
္ၶ    တက္ႂကြက်င့္ပါ
္ၶ    နိေရာဓ၊ ပန္းသစ္ၥာကို
္ၶ    လွမ္းလင့္ကာ၊ ယူၾကစို႔ေလး။    ။
   
   
““လိုက္နာက်င့္သံုးပါ။””
    နက္ၡတ္ေကာင္း၊ ေစာင့္ေမွ်ာ္ေနသူလူမိုက္ဟာ၊ ေကာင္းက်ိဳးကို ေက်ာ္လြန္သြားတယ္၊ ကိုယ္ရွာေဖြေနတဲ့ အက်ိဳးကိုေက်ာ္လြန္သြားတယ္၊ ကိုယ္ရွာေဖြေနတဲ့အက်ိဳးရရင္ အဲဒါနက္ၡတ္ေကာင္းဘဲ၊ နက္ၡတ္ေတြက ကိုယ့္အက်ိဳးမၿပီးႏိုင္။
    ေမာင္သက္ရွည္ေသေနတယ္၊ သူေ႒းမအမည္ရွိ သူတေယာက္မြဲ ေနတယ္၊ လမ္းကၽြမ္းက်င္သူတေယာက္ လမ္းမွားေနတယ္၊ လူညံံ့လူယုတ္မာလို႔ နာမည္ရွိသူတေယာက္ဟာ နာမည္ဆိုတာ ေခၚယံုပဲ၊ နာမည္ေၾကာင့္ အက်ိဳး ၿပီးစီးမႈမရွိ။
    သမီးတို႔၊ မႀကိဳးစားပဲ ခ်မ္းသာတဲ့ေနရာရွိရင္ အဲ့ဒီေနရာကို သမီးတို႔ ကုိယ္တုိင္သြားပါ၊ ၿပိီးေတာ့သမီးတို႔ ဖခင္ျဖစ္တဲ့ ငါ့ကိုယ္လဲေရာက္ေအာင္ပို႔ပါ။
    ဆင္းရဲေနသူဟာ ဆင္းရဲက လြတ္ေအာင္မၾကံစည္ၾကဘူး၊ မၾကံစည္ ရင္ အက်ိဳးထူးမရဘူး၊ ငံုးကေလးဟာ ၾကံစည္လို႔ေသေဘးကလြတ္တာ။
    ငါဟာ ကိုယ့္အက်ိဳးစီးပြား ခ်မ္းသာဖို႔ဆိုၿပီး ႀကိဳးစားဖို႔ အခ်ိန္မဟုတ္ပဲ ႀကိဳးစားရင္ ပင္ပန္းရတယ္၊ ဆင္းရဲရတယ္၊ ပ်က္စီးရတယ္။
    သတ္ၲ၀ါေတြဟာ ပ်က္စီးဖို႔ အခ်ိန္အခါေရာက္လာရင္ အႏ္ၲရာယ္ ေတြ႔ရေပမဲ့၊ အႏ္ၲရာယ္မွန္းမသိရွာၾက။
    ပစ္ၥည္းဥစ္ၥာကို ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ ၪဏ္၊ ၀ိရိယ၊ အက်င့္၊ သီလ၊ ခႏီ္ၲနဲ႔ ျပည့့္စံုသူဟာ မိတ္ေဆြေတြကို ခ်မ္းသာေစႏုိင္တယ္၊ ရန္သူကို ဆင္းရဲေစႏုိင္ တယ္။
    ပညာရွိဆိုတာ-ကိုယ့္အတြက္ သူတပါးအတြက္ေၾကာင့္ေရာ မေကာင္း မႈမလုပ္- သားသမီး၊ ပစ္ၥည္းဥစ္ၥာ၊ ႏိုင္ငံလိုခ်င္လို႔လည္း မေကာင္းမႈမလုပ္၊ ကိုယ္ျပည့္စံုဖို႔လည္း မေကာင္းမႈမလုပ္၊ ဤသူဟာ သီလ၊ တရား၊ ပညာ၊ ရွိသူ။

    က်ေနာ္သည္ စစ္ကိုင္းတုိင္း၊ တန္႔ဆည္ၿမိဳ႕နယ္၊ အကၤုက္ၠားေက်းရြာမွ၊ လယ္သမားႀကီး ဦးထြန္းလႈိင္ + လယ္သူမႀကိီးေဒၚခင္ရီတို႔မွ ၁၃၁၁-ခုႏွစ္၊ ကဆုန္လျပည့္ေက်ာ္(၁)ရက္ ၾကာသပေတးေန႔တြင္ ေမြးဖြားခဲ့ပါတယ္။ အခု ၁၃၇၃-ခုႏွစ္ ကဆုန္လျပည့္ေက်ာ္ (၁) ရက္ေန႔တြင္ အသက္အားျဖင့္ (၆၂) ႏွစ္ျပည့္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္ေမြးေန႔တြင္ ျမတ္စြာဘုရားအား ဆြမ္း၊ ဆီမီး၊ ေရ၊ သစ္သီးမ်ိဳးစံု ဆက္ကပ္ လွဴဒါန္းပါတယ္။ ဆရာေတာ္ တပါးအား ဆြမ္းကပ္ လွဴဒါန္းမႈ ျပဳလုပ္ပါတယ္။ ဒီေနာက္ အခ်ိန္အားျဖင့္ နံနက္(၈) နာရီတြင္ ဘုရားခန္းသို႔ သြားေရာက္၍ ျမတ္စြာဘုရားအား ရွိခိုးျခင္း၊ ငါးပါး သီလေဆာက္တည္ျခင္း၊ ဘုရားဂုဏ္ေတာ္၊ တရားဂုဏ္ေတာ္၊ သံဃာ ဂုဏ္ေတာ္မ်ား ပြားမ်ားျခင္း၊ မိမိကိုယ္ မိမိကိုယ္ကိုလည္းေကာင္း၊ (၃၁) ဘံုမွာ ရွိေနၾကကုန္ေသာ သတ္ၲ၀ါအေပါင္းအားလည္းေကာင္း၊ အမွ်အတန္း ေပးေ၀ ျခင္း၊ ဆုေတာင္းျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ၿပီး မဂၤလသုတ္၊  ရတနသုတ္၊ ေမတ္ၱာသုတ္၊  ဓမ္ၼစၾကာသုတ္၊ အနတ္ၱလက္ၡသုတ္မ်ားရြတ္ဖတ္ပူေဇာ္ၿပီး ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာ၊ မိဘ၊ ဆရာမ်ားကန္ေတာ့၍ တရား(၁)နာရီထိုင္ၿပီး ဘုရားခန္းမွ ဧည့္ခန္းသို႔ ထြက္လာရာ ဧည့္ခန္းတြင္ က်ေနာ္ဇနီး ေဒၚတင္စိန္၊ သမီးႀကီး မစုိးသိဂႌဦး၊ သမီးငယ္ မအိသႏ္ၲာခ်ိဳႏွင့္ ေျမးႏွစ္ေယာက္ မရည္မြန္ခ်ိဳ - မယြန္းစုလႈိင္တုိ႔ ထိုင္ေနသည္ကုိေတြ႕ပါတယ္။
    ဇနီးသည္ႏွင့္ သမီးႏွစ္ေယာက္က
ဒီေန႔ေတာ့    (၁) လူစတင္ျဖစ္ေပၚလာပံု၊
        (၂) လူစစ္စစ္ျဖစ္ပံု၊
            စသည္တို႔ကို ရွင္းျပေပးပါဦး ေဖေဖ .....
ဇနီး၊ သမီးႏွင့္ ေျမးတို႔--------
    ေဖေဖၾကားဖူးတာေတာ့ လူေျပာင္၊ လူပ်က္၊ လူရႊင္ေတာ္ေတြ ေျပာတာ--- ေမေမဟာေလ အိမ္ခန္းထဲမွာ အိပ္ေနတာေနာ္၊ ေတာ္ေတာ္ ၾကာေတာ့ ေဖေဖေရာက္လာ တနာရီနီးပါး ခ်စ္စကားႏွီးေႏွာေနတာ မၾကာခင္မွာပဲ ေဖေဖေျပာတာ ေဆးလိပ္မီးညိႇၿပီးလူျဖစ္လာတာ။
    ေရွးေရွးတုန္းက ေနမင္းသားႏွင့္ လမင္းသမီးေလးရွိသတဲ့-တေန႔ေတာ့ ေနမင္းသားႏွင့္ လမင္းသမီးတို႔ ယူၾကၿပီး တႏွစ္နီးပါးၾကာေတာ့ လမင္းသမီး ေလးဟာ ““ဥ””ေလးတလံုး ဥတယ္။ အဲဒီဥကေတာ့ ““လဥ”” လို႔ေခၚတယ္။ အဲဒီ ““လဥ”” က လူျဖစ္လာတယ္လို႔ လူေျပာင္ေတြေျပာတာေပါ့။
မအိသႏ္ၲာခ်ိဳ    -    ေဖေဖရဲ့ လူျဖစ္လာတာႀကီးက တမ်ိဳးႀကိီးပဲေနာ္။ ေဖေဖ        -    ေဖေဖေျပာသားပဲ၊ လူရႊင္ေတာ္ေတြေျပာတာလို႔။
မစုိးသဂႌဦး    -    ေဖေဖရယ္ ေနာက္ေျပာင္မေနေတာ့ဘဲ ေဖေဖ သိသမွ် တလံုးမခ်န္ လူစတင္ျဖစ္ေပၚလာပံုေလး ေသေသခ်ာခ်ာရွင္းျပပါအံုး။ ေဖေဖ        -    ျမတ္စြာဘုရားက လူစတင္ျဖစ္ပံုကို သံယုတ္ပါဠိ ေတာ္မွာ ေဟာထားတယ္။ အတိတ္ ဘ၀က စုတိစိတ္က်ၿပီး ကံေၾကာင့္ ပဋိသေႏ္ၶ ေပၚလာၿပီး အဲ့ဒီၿပီး႐ုပ္ေတြ၊ နာမ္ေတြ ျဖစ္လာတယ္။ အေျခခံ႐ုပ္၊ အေျခခံနာမ္ အေၾကာင္းျပဳၿပီး ႀကီးထြားလာတယ္လို႔ ေဟာတယ္။ ““ပထမံ ကာလလံ၊ ေဟာတိ၊ ကလလာေဟာတိ အဗ္ၺဴဒံ””။ မိဘႏွစ္ပါးရဲ႕ သုတ္ေသြးႏွစ္ခု ေပါင္းစပ္တဲ့အခါ ကာလ ေရၾကည္ျဖစ္တယ္။ ဒုတိယတပတ္ ““ အျမႇဳပ္”” ၊ တတိယတပတ္ ““ သားတစ္””၊ စတုတ္ၳတပတ္ ““ အတံုးအခဲေလး ””၊ ေနာက္   ““ဃနာ ပသာစါ ဇယႏိ္ၲ ””၊ ပၪ္ၥမပတ္ ““ အဖုငါးခု ”” ထြက္လာတယ္။ တခုက ေခါင္း၊ ႏွစ္ခုက လက္ႏွစ္ဖက္၊ က်န္ႏွစ္ခုက ေျခေထာက္ႏွစ္ေခ်ာင္းေပါ့။
    မဟာ၀ိပါတ္စိတ္- သေႏ္ၶစိတ္ေလး၊ ေပ်ာ္ရႊင္မႈခံစားခ်က္၊ အသိၪဏ္ အေျခခံ၊ ထက္ျမက္မႈစြမ္းရည္၊ (၃)မ်ိဳးစိတ္ စတင္ျဖစ္တယ္။ အဲဒီစိတ္နဲ႔ တြဲၿပီး ေစတသိက္ေတြ ပါတယ္။ ဒါက နာမ္ပိုင္းဆုိင္ရာ ျဖစ္တာ၊ ပဋိသေႏ္ၶစိတ္နဲ႔ ႐ုပ္ေပါင္း (၃၀) လူဘ၀ကိုစဖြဲ႕စည္းတာ။
    ခက္မငါးျဖာေပၚၿပီး လူခႏ္ၶာကိုယ္ပီပီသသ ျဖစ္လာတယ္၊ ကိုးလ၊ ဆယ္လ မိခင္၀မ္းတြင္းမွာ ေနေနရတာ။ မိခင္၀မ္းတြင္းမွာေနာ္။ မိခင္ ၀မ္းတြင္းမွာ မိခင္၏ အစာေဟာင္းအိမ္ကို ဖင္ခုထိုင္ထားရတယ္။ မိခင္ အစာသစ္အိမ္ကို ေခါင္းရြက္ထားတယ္။ မ်က္ႏွာကေတာ့ မိခင္ေက်ာဖက္ လွည့္ေနတယ္။ ဟိုဖက္ဒီဖက္လွည့္မရဘူး ဘယ္ေလာက္ဆင္းရဲသလဲ၊ စဥ္းစား ၾကည့္။ ဒါေၾကာင့္ ပဋိသေႏ္ၶေနရျခင္းကို ဒုက္ၡသစ္ၥာလို႔ ဘုရားကေဟာတာေပါ့။
    မိခင္၀မ္းတြင္းရဲ႕ အေနအထားၾကည့္စမ္း -
    ဒူးေခါင္းႏွစ္ခုၾကား၊ ဦးေခါင္း ထားလ်က္၊
    သစ္ငုတ္တိုမွာ၊ ေမ်ာက္အိုထုိင္သလို၊
    အလံပ္ၸါယ္ျပ၊ ေႁမြဆရာသို႔၊
    ႏွိပ္စက္သည္သာ၊ ခံေနရရွာ၊
    အိုသားစပ္စပ္၊ သတ္ျဖတ္သေႏ္ၶ၊
    ဆယ္လေန၍၊ ခြဲျဖတ္ဆင္ေျပာင္း၊ သံေတာင္ႀကိတ္ေစ၊
    ေနထိုင္ရသည္။ ခႏ္ၶာအစတည္း။
    မိခင္၀မ္းတြင္းမွာ (၉)လ၊ (၂၄)ရက္၊ (၂၉၄)ရက္- ၇၂၀၀နာရီ ေရာက္ေတာ့ ေမြးဖြားလာၿပီး လူစတင္ျဖစ္ေပၚလာတယ္ေပါ့။
မအိသႏ္ၲာခ်ိဳ     - လူပီပီသသ၊ လူစစ္စစ္၊ လူအစစ္၊ ျဖစ္လာပံုလဲ ရွင္းျပပါဦး
ေဖေဖ         -  ပထမအရြယ္မွာ ပညာရွာ၊ တရားရွာ၊ ဒုတိယ အရြယ္မွာ- ဥစ္ၥာရွာ၊ တရားအားထုတ္၊ တတိယအရြယ္မွာ - တရားအားထုတ္၊ ဘာ၀နာ ပြားေပါ့၊ လူျဖစ္လာၿပီေနာ္၊ ““ကမ္ၼႆကတာ၊ သမ္ၼာဒိ႒ိ”” ရေအာင္ လုပ္၊ ကိုယ္လုပ္တာ ကိုယ္နဲ႔ဘဲ ဆိုင္တယ္။ ေကာင္းတာလုပ္လုပ္၊ ဆိုးတာ လုပ္လုပ္၊ ငါပဲ အေမြခံရမယ္ဆိုတဲ့ အျမင္ေပါ့။
    လူဆိုတာ (၁) အေၾကာင္းႏွင့္အက်ိဳး၊ အေကာင္းနဲ႔အဆိုး၊ ခြဲျခား သိတတ္ရမယ္။ အေၾကာင္းေကာင္းမွ အက်ိဳးေကာင္းမယ္၊ ပစ္ၥည္းဥစ္ၥာ၊ ပညာ၊ စိတ္ဓါတ္လည္းျပည့္စံုရမယ္။ လူသား ပီသရမယ္။ လူေတာ္လူေကာင္း ျဖစ္ခ်င္ ရင္ေတာ့ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ၊ ရွိမွ သိက္ၡာ ရွိတာ။
    (၂) ကုသိုလ္နဲ႔ အကုသိုလ္ သိေအာင္လုပ္။ ကုသိုလ္ကေတာ့ ဆြမ္း၊ ေရခ်မ္း၊ သစ္သီး၊ ဆီမီး၊ ဘုရားလွဴဒါန္း၊ ငါးပါးသီလကိန္း၊ သမထလုပ္၊ ၀ိပႆနာပြား၊
    ေရခ်မ္းသစ္သီး၊ ပန္းဆီမီးကို၊
    ခိုင္ခ်ည္းသဒ္ၶါ၊ လွဴၿပီးခါမွ၊
    ဒါမွေကာင္းက်ိဳး၊ အလြန္တိုးဟု၊
    ယံုကိုးစိတ္ထဲ၊ မေရာင့္ရဲႏွင့္။
    ဒါနဆိုတာ- လြတ္ကၽြတ္စြာလွဴတာ (စင္ၾကယ္) ျမတ္စြာဘုရားကေဟာ ကုသုိလ္ေကာင္းမႈ(၄)မ်ိဳးလုပ္၊ ဒါန၊ သီလ၊ သမထ၊ ပညာေပါ့။
ဒါန၊ သီလ၊ သမထက = သာသနာတြင္း၊ သာသနာ ျပင္ပမွာ လုပ္လို႔ရတယ္။
၀ိပႆနာ ပညာကေတာ့ = သာသနာတြင္းမွာမွ လုပ္လို႔ရတာ။
                (ဘုရားပြင့္ခ်ိန္)
    နံနက္ ညေန၊ ဘုရားေရွ႕တြင္၊
    ေပ်ာ္ေမြ႕ျမတ္ႏိုး၊ ၿမဲရွိခိုး၍    
    ေကာင္းက်ိဳးပြားစီ၊ ႀကီးလွၿပီဟု၊
    ယံုၾကည္အားရ၊ စိတ္မခ်ရ။    ။
သမထ    -    ဓာရဏႏွင့္ စမ္ၼစၾကာ၊
        ေမတ္ၱာပ႒ာန္း၊ ရြတ္ႏုိင္စြမ္းေၾကာင့္၊
        ရႊင္လမ္းပီတိ၊ ဂြမ္းဆီထိကာ၊
        ၾကည့္မိေတေဇာ္၊ မေစာင့္ေမွ်ာ္ႏွင့္။    ။
    -    ဂုဏ္ေတာ္ပုတီး၊ သက္ေစ့ၿပီးေတာင္၊
        ဇြဲႀကီးခိုင္မဲ၊ ၿငိမ္သက္စြာျဖင့္၊
        သဒ္ၶါၾကည္ယံု၊ စိတ္ႀကီးပံုျဖင့္၊
        လံုေလာက္လွၿပီ၊ မရပ္တည္ႏွင့္။         ။
    -    ေရၾကည္သစ္သီး၊ ပန္းဆီမီး၊
        ကင္းလြတ္ေမတ္ၱာ၊ တရာ့ရွစ္သီး၊
        စိတ္ပုတီးကို၊ မၿငိီးဆင့္ကဲ၊
        စိတ္ၿမဲစိတ္ပါ၊ မျဖတ္ပါနဲ႔။    ။
ဘာ၀နာ -    သမထလမ္းဆံုး၊ ျဗဟ္ၼာျပည္၊
        ဆက္ကာတမ်ိဳး၊ ေရွ႕သို႔တိုး၍၊
        အက်ိဳးနိဗ္ၺာန္၊ ေမွ်ာ္႐ိုးမွန္က၊
        ႐ုပ္နာမ္ခြဲျခား၊ က်င့္တရားသာ၊
        သံသရာ ၀တ္၊ ထြက္လြတ္ေစေၾကာင္း၊
        လမ္းမွန္ေကာင္းဟု၊ ၫြတ္ေျပာင္းစိတ္စြဲ၊
        ယံုၾကည္စြဲလွ်က္၊ ေန႔ညမျပတ္၊
        ၀ိပႆနာ၊ ဘာ၀နာကို
        ခိုင္မာဆႏ္ၵ၊ ႀကိဳးလံုးလဟု၊
        ဗုဒ္ၶေခတ္ျမတ္၊ ေတြ႕ႀကိဳးနပ္မည္၊
        ၾကပ္-ၾကပ္-သတိစြဲရွိပါေစ။    ။

အကုသိုလ္တရားေတြက
(၁)    ပါဏာတိပါတ    -    သူအသက္ကိုသတ္ျခင္း။
(၂)    အဒိႏ္ၷာဒါန     -     သူဥစ္ၥာကို ခိုးယူျခင္း။
(၃)    ကာေမသုမိစ္ၦာစာရ -     သူ႕သားမယားလြန္က်ဴးျခင္း။
                (ကာယကံႏွင့္ လုပ္တဲ့အလုပ္) -(၃)ပါး
(၄)    မုသာ၀ါဒ     -     လိမ္ညာ၍ ေျပာဆိုျခင္း။
(၅)    ပိသုဏ၀ါစာ     -     သူႏွစ္ဦးအခ်စ္ပ်က္ေအာင္ေျပာျခင္း။
(၆)    ဖ႐ုႆ၀ါစာ     -     ၾကမ္းတမ္းစြာေျပာျခင္း။
(၇)    သမ္ၹပ္ၸလာပ     -     သိမ္ဖ်င္းေသာစကားေျပာျခင္း။
                (၀ဇီကံနဲ႔ လုပ္တဲ့အလုပ္) -(၄)ပါး
(၈)    အဘိဇၩာ     -     သူ႔ပစ္ၥည္းကို မတရားေသာနည္းျဖင့္
                ယူဖို႔ရာ ၾကံျခင္း။
(၉)    ဗ်ာပါဒ         -     သူတပါး ေသေက်ပ်က္စီးေအာင္ၾကံျခင္း။
(၁၀)    မိစ္ၦာဒိ႒ိ         -     မွားယြင္းေသာ အယူရွိျခင္း။
                (မေနာကံနဲ႔ လုပ္တဲ့အလုပ္) -(၃)ပါး

ဒါေၾကာင့္၊ ကုသိုလ္ကိုျပဳလုပ္ၿပီး၊ အကုသိုလ္ကိုေတာ့ ေရွာင္ရမွာေနာ္။
ကုသိုလ္လုပ္ရင္ေတာ့    -    ပစ္ၥဳပ္ၸန္လည္း အျပစ္မရွိဘူး၊ သံသရာ မွာလည္း ေကာင္းက်ိဳးေပးတယ္။ ပစ္ၥဳပ္ၸန္လည္း လူအမ်ားခ်ီးမြမ္းတယ္။ သံသရာလည္းေကာင္းရာသုဂတိ ဘံုေရာက္တယ္။
ဥပမာ - လူ႔ျပည္၊ နတ္ျပည္၊ ျဗဟ္ၼျပည္။
အကုသိုလ္လုပ္ရင္ေတာ့    -    ပစ္ၥဳပ္ၸန္မွာလည္း အျပစ္ရွိတယ္။ သံသရာ မွာလည္း မေကာင္းက်ိဳးေပးတယ္။ ပစ္ၥဳပ္ၸန္မွာလည္း လူအမ်ားကဲ့ရဲ႕ခံရတယ္။ သံသရာမွာလည္း အပါယ္(၄)ပါးသြားရတယ္။
ဥပမာ -ငရဲ၊ တိရစ္ၦာန္၊ ၿပိတ္ၱာ၊ အသူရာကယ္။
    ျမတ္စြာဘုရားက လူႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး လူ(၂)မ်ိဳး၊ (၃)မ်ိဳး၊ (၄)မ်ိဳး၊ (၅)မ်ိဳး ရွိတယ္လို႔ေဟာတယ္။
လူ(၂)မ်ိဳးရွိတယ္
    (၁) လူနဲ႔မတူေသာလူ    - အကုသိုလ္မေရွာင္၊ ကုသိုလ္မလုပ္
    (၂) လူနဲ႔တူေသာလူ    - အကုသိုလ္ေရွာင္၊ ကုသိုလ္ႀကိဳးႀကိဳး                           စားစားလုပ္
ေနာက္    (၁) သီလပ်က္စီးတဲ့လူ    - သီလ၀ိပႏ္ၷ
    (၂) သီလျပည့္စံုတဲ့လူ    - သီလသမ္ၸႏ္ၷ

လူ(၃)မ်ိဳးရွိတယ္
    (၁) မ်က္စိႏွစ္ဖက္ကမ္းသူ    - ေလာကီေရး+ေလာကုတ္ၱရာေရး                           မသိ။
    (၂) မ်က္စိတဖက္ကမ္းသူ    -ေလာကီေရးသိ၊ ေလာကုတ္ၱရာေရး                          မသိ။
    (၃) မ်က္စိႏွစ္ဖက္ျမင္သူ    - ေလာကီေရးသိ၊ ေလာကုတ္ၱရာေရးသိ

လူ(၄)မ်ိဳးရွိတယ္
(၁)     လူျဖစ္ခိုက္ သတ္၊ ခိုး၊ ကာေမသု၊ အျပစ္ပြားသူသည္ သံသရာအတြက္ အျပစ္မ်ားသူကို - လူငရဲေကာင္
(၂)    လူျဖစ္ခိုက္၊ အက်ိဳးေပးမေကာင္း၊ စား၀တ္ေနေရးမေျပလည္ လူမႈေရး နိမ့္က်သူကို - လူၿပိတ္ၱာေကာင္
(၃)    လူျဖစ္ခိုက္ ေပါ့ေပါ့စား၊ ေပါ့ေပါ့ေန အခ်ိန္ျဖဳန္း၊ မွန္ကန္ေသာ အယူ ၀ါဒမရွိသူကို - လူ႔တိရစ္ၦာန္
(၄)    လူ႔ဘ၀တဆင့္ထက္ တဆင့္ျမင့္တက္ရန္ ေကာင္းမႈျပဳကံအက်ိဳးေပး ယံုၾကည္၊ စိတ္ေကာင္းထား၊ ေမတ္ၱာ၊ ဂ႐ုဏာ မုဒိတာပြား၊ ဒါနလုပ္၊ သီလေစာင့္၊ ဘာ၀နာပြားသူကို - လူအစစ္ျဖစ္တယ္။
တဖန္
(၁) အေမွာင္ကလာၿပီး၊ အေမွာင္ကိုသြားသူ
    အေမွာင္(ပစ္ၥဳပ္ၸန္ဘ၀) ပစ္ၥည္းမရွိသူ၊ ေနာက္ ဒါနမလုပ္၊ သီလ မေဆာက္တည္သူသည္ အေမွာင္ကိုသြားသည့္လူ
(၂) အေမွာင္ကလာၿပီး၊ အလင္းသြားသည့္လူ
    အေမွာင္(ပစ္ၥဳပ္ၸန္ဘ၀)ပစ္ၥည္းမရွိ၊ ေနာက္ ကာယကံ၊ ၀ဇီကံ၊ မေနာကံ ထိန္းလို႔အလင္းသြားသူ
(၃) အလင္းကလာၿပီး၊ အေမွာင္ကိုသြားသည့္သူ
    မိဘေငြေၾကးရွိတယ္၊ ဒါေပမဲ့ ဆိုးခိုးမိုက္ေနတဲ့ လူဟာအေမွာင္ကို သြားသည့္သူ
(၄) အလင္းကလာၿပီး၊ အလင္းသြားသည့္လူ
    မိဘဂုဏ္ရွိ၊ စည္းစိမ္ရွိ၊ စိတ္ဓါတ္ျမင့္တယ္၊ ဒါျပင္လက္ရွိ ဘာသာေရး အလုပ္ေတြလုပ္တယ္။ သူ႔ကို အလင္းကလာၿပီး အလင္းသြားသည့္လူလို႔ ေခၚတယ္။
ေနာက္    (၁) ကိုယ္တိုင္လွဴ၊ သူတပါးမတိုက္တြန္း - ပစ္ၥည္းႂကြယ္၀၊အေႁခြအရံမရွိ        (၂) ကိုယ္တိုင္မလွဴ၊ သူတပါးတိုက္တြန္း    - ပစ္ၥည္းမရွိ၊အေႁခြအရံရွိ        (၃) ကိုယ္တိုင္လွဴ၊ သူတပါးတိုက္တြန္း    - ပစ္ၥည္းရွိ၊ အေႁခြအရံရွိ   
    (၄) ကိုယ္တိုင္မလွဴ၊ သူတပါးမတိုက္တြန္း- ပစ္ၥည္းမရွိ၊အေႁခြအရံမရွိ   
လူ(၅)မ်ိဳးရွိတယ္
(၁) လွဴဒါန္းၿပီးမေထမဲ့ျမင္ျပဳလုပ္     - သူ႔ကိုကၽြန္ထဲစာရင္းသြင္းထား
(၂) ေပါင္းသင္းၿပီး မေထမဲ့ျမင္ျပဳ    - အခင္အမင္ပ်က္တယ္
(၃) ပထမေျပာသူစကားယံု        - အေတြးအေခၚမရွိသူ
(၄) လွ်ပ္ေပၚေလာ္လည္သူ        - ဘာသာေရးနည္းနည္းပါးပါးရွိ
(၅) အသိၪဏ္နည္း၊ ေတြေ၀သူ        - ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာ၊ ဒါန၊                 သီလ၊ သမထ၊ ၀ိပႆနာအလုပ္ေတြ အေၾကာင္းမသိသူ။
    ဒါေၾကာင့္ ငါဟာ ဘယ္လိုလူစားလည္းဆိုတာ အရင္သိေအာင္လုပ္၊ သိၿပီးရင္ တဆင့္ထက္တဆင့္ျမင့္တက္ေအာင္လုပ္၊ သစ္ၥာ(၄)ပါးသိေအာင္ လုပ္၊ နိဗ္ၺာန္မ်က္ေမွာက္ျပဳႏိုင္ေအာင္လုပ္ကိုင္ေနထိုင္ရမယ္၊ ဒါမွသာလွ်င္ ဧကန္စင္စစ္လူျဖစ္ၿပီေပါ့။
    လူဧကန္စင္စစ္ျဖစ္ခ်င္ရင္ေတာ့
(၁) အတတ္ပညာ၊ အသိပညာရွိသူ။
(၂) စိတ္ဓါတ္ျမင့္မားမွလူ
(၃) တရားတယ္၊ မတရားဘူးလို႔သိမွလူ
(၄) သိတဲ့အတိုင္း တရားတာကိုလုပ္ၿပီး မတရားတာမလုပ္မွလူ
(၅) ကိုယ္ခ်င္းစာတရား အၾကင္နာတရားရွိမွလူ
(၆) အေၾကာင္းအက်ိဳးသိ၊ အေကာင္းအဆိုးသိမွလူ
(၇) ျမတ္ဗုဒ္ၶ၏အဆံုးအမမ်ားကို တေသြမသိမ္းလိုက္နာက်င့္သံုးပြားမ်ားမွလူ ဧကန္စင္စစ္ျဖစ္တယ္။
လူေတြသိရမွာက -
    -    စားမႈ၊ အိပ္မႈ၊ ေပ်ာ္ပါးမႈ၊ သံုးခုမူအရာ
    ႏြားႏွင့္တူက မထူးျခား၊
    ႏြားႏွင့္လူပင္၊ အတူပင္တည္း။    ။
    -    မသိအ၀ိဇ္ၨာ၊ ခင္တဏွာေၾကာင့္
    ျဖစ္ေပၚလာခဲ့၊ လူရဲ႕ခႏ္ၶာ၊ ဤလူရြာသည္
    အိုရာမွနာ၊ နာရာမွေသ၊ သခ်ႋဳင္းေျမသို႔
    ေျခရာမလပ္၊ ေသရာထပ္ခဲ့သည္။   ။

လူဧကန္စင္စစ္ လူျဖစ္ခ်င္ရင္ေတာ့ ဒါေတြလုပ္
(၁) ဒါနလုပ္ရမယ္
ဒါန    ေပးကမ္းျခင္း    = မိဘက သားသမီးေပး    ၊ ဆရာက တပည့္ေပး၊   
              ခင္မင္သူကိုေပး၊
    စြန္႔ႀကဲျခင္း    = ကိုယ့္ေအာက္နိမ့္က်သူ                    လွဴဒါန္းျခင္း    = ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာ၊ မိဘ၊ ဆရာ       
ဒါနမွာ   
    ၀တ္ၳဳဒါန    = ဆြမ္း၊ သကၤန္း၊ ေက်ာင္း၊ ေဆး                ေစတနာဒါန    = ဘုရားက ခ်ီးမြမ္းျခင္း၊ ေစတနာသန္႔သန္႔နဲ႔ေပးလွဴ
              ေစတနာေကာင္းရင္ ကံေကာင္းတယ္။

အေကာင္းဆံုးဒါန
    သီလရွိ၍ တရားသျဖင့္ ရလာေသာ ပစ္ၥည္းကို သဒ္ၶါပါေသာ ႏွလံုးသားျဖင့္ သီလရွိသူကို လွဴဒါန္းျခင္းသည္ အေကာင္းဆံုးဒါနျဖစ္သည္။

ဆုေတာင္း
    ဣဒံ ေမ ဒါနံ အာသာ၀က္ၡယံ ၀ဟံ ေဟာတု ေမ ငါ၏၊ ဣဒံ ဒါန ဤအလွဴသည္ အာသ၀က္ၡယံ၀ဟံ- အာသာေ၀ါ (၄)ပါးတို႔၏ ကုန္ရာ ကုန္ေၾကာင္းျဖစ္ေသာ မဂ္ဖိုလ္နိဗ္ၺာန္သို႔ ပို႔ေဆာင္ႏိုင္သည္၊ ေဟာတုျဖစ္ပါ ေစသတည္း။

အဂၤါ(၆)ပါးႏွင့္ ျပည့္စံုေသာအလွဴ
အလွဴေပးပုဂိ္ၢဳလ္
(၁) မလွဴမီက အလွဴႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး၊ ၀မ္းေျမာက္၀မ္းသာစိတ္ထား             ထက္သန္ျခင္း။
(၂) ေပးလွဴစဥ္ စိတ္ကိုၾကည္လင္ရႊင္လန္းေနျခင္း။
(၃) လွဴၿပီးေနာက္ ၀မ္းေျမာက္ ေက်နပ္ႏွစ္သက္ျခင္း။
အလွဴခံပုဂ္ၢိဳလ္
(၁) တပ္မက္ျခင္း (ရာဂ) ကင္းသူ၊ ကင္းရန္အားထုတ္ေနသူ။
(၂) အမ်က္ထြက္ျခင္း (ေဒါသ)ကင္းသူ၊ ကင္းရန္အားထုတ္ေနသူ။
(၃) ေတြေ၀ျခင္း (ေမာဟ)ကင္းသူ၊ ကင္းရန္အားထုတ္ေနသူ။

သူေတာ္ေကာင္း အလွဴ
(၁) သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္တဲ့ ပစ္ၥည္းလွဴ။
(၂) ကိုယ္သံုးတာထက္ ၊ မြန္ျမတ္တာကိုလွဴ။
(၃) သင့္ေလ်ာ္ေလွ်ာက္ပတ္တဲ့အခါလွဴ။
(၄) အလွဴခံပုဂ္ၢိဳလ္ႏွင့္ ဆက္စပ္တဲ့ပစ္ၥည္းလွဴ။
    ဥပမာ - သကၤန္း၊ ဆြမ္း၊ ေဆး၊ ေက်ာင္း
(၅) လွဴရင္ အက်ိဳးႀကီးမဲ့ ပုဂ္ၢိဳလ္ကိုလွဴ။
    ဥပမာ - ေသာတာပန္၊ သဂါဒါဂါမ္၊ အနာဂါမ္၊ ရဟႏ္ၲာ
(၆) မၾကာမၾကာ လွဴ။
(၇) လွဴစဥ္စိတ္ၾကည္လင္ၿပီး၊ သဒ္ၶါ၊ ပညာေရွ႕ထားလွဴ။
(၈) လွဴၿပီးတဲ့အခါ ၀မ္းသာအားရ ေက်နပ္မႈရွိေအာင္လွဴ။

အလွဴလုပ္ပံု သံုးမ်ိဳး
(၁)    ကိုယ္သံုးထက္ ပစ္ၥည္းေအာက္၊ယုတ္ညံ့၊ မလိုခ်င္ ပစ္ၥည္းအညံ့ေရြးလွဴ တာေတြ ဒါသဒါန-ကၽြန္အလွဴေခၚတယ္။
(၂)    ကိုယ္သံုးတဲ့ပစ္ၥည္းအမ်ိဳးတူတာလွဴရင္ - သဟာယဒါန - မိတ္ေဆြ သူငယ္ခ်င္းအလွဴလို႔ေခၚတယ္။
(၃)    ကိုယ္သံုးတဲ့ ပစ္ၥည္းထက္ သာလြန္တဲ့ပစ္ၥည္းလွဴရင္၊ သာမိဒါန  အရွင္သခင္အလွဴလို႔ေခၚတယ္။

(၁) အလိုရမက္ ကင္းလွဴျခင္းအက်ိဳး
- လယ္ယာေျမတို႔ကို ေပါင္းျမက္တို႔ဖ်က္ဆီးကုန္၏။
- သတ္ၱ၀ါအေပါင္းကို အလိုရမက္တည္ဖ်က္ဆီးကုန္၏။
- ထို႔ေၾကာင့္ အလိုရမက္ကင္းေသာ ပုဂ္ၢိဳလ္တို႔၌ေပးလွဴျခင္းသည္       အက်ိဳးႀကီး၏။

(၂) ကာလဒါနငါးပါး
- ဧည့္သည္အာဂႏ္ၲဳအား လွဴဒါန္းျခင္း။
- ခရီးသြားပုဂ္ၢိဳလ္မ်ားအား လွဴဒါန္းျခင္း။
- မက်န္းမာေသာ ပုဂ္ၢိဳလ္မ်ားအား လွဴဒါန္းျခင္း။
- ငတ္မြတ္ေခါင္းပါးသူမ်ားအား လွဴဒါန္းျခင္း။
- ေကာက္ပဲသီးႏွံတို႔ ဦးဦးဖ်ားဖ်ားသီလရွိေသာပုဂ္ၢိဳလ္အား လွဴဒါန္းျခင္း။

(၃) ဒါနအက်ိဳး
- ျဖစ္ရာဘ၀ ဆင္းရဲရ၊ ဒါနနည္းသူမွာ
- ဒါနရွိက ခ်မ္းသာရ၊ ေရာက္ရာဘ၀မွာ
- သုမနသုတ္၊ ေဖာ္ကာထုတ္၊ ဗုဒ္ၶေဒသနာ
- လက္ရွိကုိခြါ၊ လက္မဲ့ရွာ၊ ႏွစ္ခါဆံုးတတ္ပါ
- ကိန္းေသကိုပစ္၊ ကိန္းရွင္ခ်စ္ ႏွစ္ရစ္ဆံုးတတ္ပါ။
- ေက်းဇူးမသိ၊ လူတံုးတိ၊ မ်ားဘိဒုက္ၡသာ။
- တရားသျဖင့္၊ ရရာႏွင့္ ၊ အသင့္ေရာင့္ရဲပါ။
- တဘ၀ေကာင္း၊ စံရေၾကာင္း မေကာင္းမျပဳရာ။        ။

သီဟိုဠ္ကၽြန္း - ဒု႒ာဂါမဏိမင္းႀကီး
    မဟာေစတီတည္၊ ေစတနာသန္႔သန္႔ႏွင့္ မ်ားစြာလွဴဒါန္းတယ္။ ဒါေပမယ့္ စစ္တိုက္ထြက္  ရဟန္းတစ္ပါးေတြ႕၊ ဆြမ္းတစ္နပ္ေလးေပးလွဴတာ အျခားဒါနထက္ ၀မ္းေျမာက္တယ္။ မင္းႀကီးေသေတာ့ စတုမဟာရစ္ဘံု ေရာက္တယ္။ ၿမိဳ႕စားဥတ္ၱလုင္ ေ၀ယ်ာ၀စ္ၥလုပ္ေပးတဲ့သူေသေတာ့ တာ၀တိ ံ သာဘံုေရာက္။ (ဒါနရဲ႕အစြမ္း)

(၂) သီလေဆာက္တည္ရမယ္။ (ကာယကံ၊ ၀ဇီကံထိန္း)
သီလ    ေရွာင္ရမည့္သီလ    = သူ႔အသက္သတ္တာေရွာင္
                  သူ႔ဥစ္ၥာခိုးတာေရွာင္
                  သူ႔သားမယားပစ္မွားတာေရွာင္
                  လိမ္ညာေျပာေရွာင္
                  အရက္ေသာက္တာေရွာင္
    ေဆာင္ရမည့္သီလ    = ငါးပါးသီလ၊ ရွစ္ပါးသီလ
                  ကိုးပါးသီလ၊ ဆယ္ပါးသီလ
                  သီလေစာင့္ထိန္း
       
       
ဗုဒ္ၶအလိုက် ဥပုသ္ေစာင့္ျခင္း
(၁) ေဂါပါလ ဥပုသ္
    ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာ ဂုဏ္ေတာ္မ်ား မပြားမ်ားဘဲ စား၀တ္ေနေရး ကိုသာ ေအာက္ေမ့ေနေသာ ဥပုသ္မ်ိဳး။
(၂) နိဂ႑ဥပုသ္
    မိုင္ ၁၀၀ အတြင္းရွိ သတ္ၱ၀ါမ်ားကို သတ္မည္ဆိုေသာ ဥပုသ္မ်ိဳး
(၃) အရိယာဥပုသ္
    ဥပုသ္သီလခံယူေဆာက္တည္ၿပီး ေလာကီေရးရာကို မလုပ္ေဆာင္ဘဲ၊ အနိစ္ၥ၊ ဒုက္ၡ၊ အနတ္ၱ ႏွလံုးသြင္း ရတနာ (၃)ပါးတို႔၏ ဂုဏ္ေတာ္မ်ားပြားမ်ား၊ တရားေတာ္မ်ားဖတ္ျခင္း၊ ၾကားနာျခင္း၊ ေမတ္ၱာပြား၊ ပုတီးစိပ္၊ ကမ္ၼ႒ာန္း ဘာ၀နာစီးျဖန္းျခင္း။

ဥပုသ္သည္အမ်ိဳးသမီးမ်ားရည္ရြယ္ခ်က္
(၁) သက္ႀကီးရြယ္အိုမ်ားက၊ လူနတ္စည္းစိမ္ခံစားရန္။
(၂) အရြယ္လတ္မ်ားက လင္၏အျခားဇနီးမယားႏွင့္ တအိမ္တည္းအတူ            မေနရန္။
(၃) ငယ္ရြယ္သူမ်ားက ပထမေမြးေသာကေလးသည္ သားေယာက်ၤားေလး         ျဖစ္ရန္
(၄) အပ်ိဳစင္မ်ားက အရြယ္မဟိုင္းမီ လင္ေယာက္်ားေကာင္းေကာင္းရရန္။

ျမတ္စြာဘုရားက - ၀ဋ္မွလြတ္ေၾကာင္းကိုသာ ေတာင့္တသင့္၏ဟု ေဟာ ၾကားတယ္။ (အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ ဆုေတာင္းမ်ိဳး မေတာင္းရဘူး)
သီလ
-  သီလရွိရင္ ႏွလံုးတြင္ သာယာရႊင္လန္းျခင္းအက်ိဳးရတယ္။
-  ရႊင္လန္းရင္ ၾကည္လင္၀မ္းေျမာက္(ပီတိ)ျဖစ္တယ္။
-  ၀မ္းေျမာက္ေနလွ်င္ ႏွစ္သက္ (ပႆတိ)ျဖစ္တယ္။
-  ႏွစ္သက္ရႊင္လန္းရင္ ကိုယ္စိတ္ၿငိမ္းခ်မ္း(သုခ)ျဖစ္တယ္။
-  တည္ၾကည္မႈရွိရင္ မွန္စြာျမင္သိမႈျဖစ္တယ္။
-  မွန္စြာျမင္သိရင္ ဘ၀ကိုၿငီးေငြ႕မႈျဖစ္တယ္။
-  ဘ၀ၿငီးေငြ႕မွ လြတ္ေျမာက္မႈကို ရွိႏိုင္တယ္။

(၃) ဘာ၀နာအလုပ္လုပ္ရမယ္
သမထဘာ၀နာ        = ေမတ္ၱာပို႔၊ ပုတီးစိတ္
              ဘုရားစာရြတ္ဖတ္ (ျဗဟ္ၼာျပည္ေရာက္)        ၀ိပႆနာဘာ၀နာ    = ထူးျခား႐ႈမွတ္
              ခႏ္ၶာၪဏ္ေရာက္ေအာင္လုပ္
              နိဗ္ၺာန္ေရာက္

(၄) အပ္ၸစာယန - ႐ို႐ိုေသေသျပဳလုပ္ျခင္း
    ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာ၊ ဘုရားပုထိုးေရွ႕သြား ႐ို႐ိုေသေသ ေလးေလး စားစားသြားရတယ္၊ ေနထိုင္ရတယ္။
    မိဘဆရာတို႔၏ အလုပ္အကိုင္အားလံုး ႐ို႐ိုေသေသလုပ္ကိုင္ေပး၊ ႐ို႐ိုေသေသေလးေလးစားစားေနထိုင္။

(၅) ေ၀ယ်ာ၀စ္ၥ - လုပ္ကိုင္ေပး
    ရတနာ (၃)ပါး၊ မိဘ-ဆရာတို႔ ႐ုိ႐ိုေသေသလုပ္ကိုင္ေပး။
    ပရဟိတ အမ်ားအက်ိဳးတို႔ကိုေဆာင္ရြက္ေပး။

(၆) ပတ္ၱိဒါန - အမွ်ေ၀ျခင္း။
    မိမိျပဳလုပ္ေသာ ဒါနလုပ္ငန္းၿပီးဆံုးရင္ မိမိႏွင့္တကြ (၃၁)ဘံုသား တို႔အား အမွ်အတန္းေ၀ပါ။ မိမိကိုယ္တိုင္ အမွ်ေ၀ေနလို႔ သာဓုမေခၚပါႏွင့္။

(၇) ပတ္ၱာႏုေမာ - သာဓုေခၚျခင္း
    ခ်မ္းသာ၊ တိုးတက္၊ ႀကီးပြားသူမ်ား လွဴဒါန္းၿပီး အမွ်ေပးေ၀က ၀မ္းေျမာက္၀မ္းသာ၊ သာဓုေခၚပါ။ သာဓုကိုလူတိုင္းမေခၚႏိုင္ၾကဘူး။ စိတ္ ေကာင္းရွိသူမွသာ သာဓုေခၚႏိုင္တယ္။

(၈) ဓမ္ၼသာ၀န - တရားနာျခင္း
    မိမိတို႔မွာ ကိေလသာ အၿမဲ၀င္ေနတယ္။ အဲဒီ ကိေလသာ မ၀င္ႏိုင္ ေသာ တရားနာျခင္းျပဳလုပ္ပါ။

(၉) ဓမ္ၼေဒသနာ - တရားေဟာျခင္း
    တရားဓမ္ၼေဟာၾကားသူက ငါေဟာတဲ့တရားကို ေသေသခ်ာခ်ာ စူးစူးစိုက္စိုက္နာ၊ ဘယ္လိုက်င့္ရမယ္ဆိုတာ သိေအာင္လုပ္။


(၁၀) ဒိ႒ိဇုကမ္ၼ - အယူမွန္ရမယ္
    လူသားေတြအတြက္ အယူမွန္ေရးသည္ အေရးႀကီးဆံုးလုပ္ငန္းျဖစ္၏။ အယူမွားရင္ေတာ့ သံသရာက ဘယ္ေတာ့မွ လြတ္မွာမဟုတ္ဘူး။ သံသရာက လြတ္ေျမာက္ေအာင္အေရးႀကီးဆံုးလုပ္ငန္းက အယူအဆ မွန္ကန္ဖို႔က အေရးႀကီးဆံုးဘဲ။   

မအိသႏ္ၲာခ်ိဳ    - ေဖေဖရဲ႕ ဘ၀ျဖစ္စဥ္ရွင္းျပပါဦး ေဖေဖ ...
ေဖေဖ         - ေအး ေဖေဖရွင္းျပရမွာေပါ့ ...
    ၁၉၇၀ ခုႏွစ္က ေဖေဖ (၁၀)တန္းေက်ာင္းသားဘ၀ ရန္ကုန္ေက်ာင္း သြားေနရမယ္လို႔ မိဘမ်ားက ဆံုးမစကားေျပာတယ္။ အဲဒီမွာ ေမေမကဆံုးမ စကား - ငါ့သားဘုရားတရားသံဃာ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္ပါ။ ေကာင္းတာ လုပ္ရင္ ေကာင္းက်ိဳးေပးတယ္ ။ မေကာင္းတာလုပ္ရင္ မေကာင္းက်ိဳးေပးတယ္ ဆိုတာ သိထားရမယ္။ လိမ္ၼာယဥ္ေက်းစြာေနထိုင္၊ စာႀကိဳးစား၊ သူမ်ားတကာ ထက္သာေအာင္ သူေတာ္ေကာင္းလိုေန။ က်န္းမာေရး ဂ႐ုစိုက္တဲ့။
    ေဖေဖကဆံုးမစကား - ငါ့သား ဘုရားတရားသံဃာ ယံုၾကည္စြာ ကိုးကြယ္။ ဘုရားဂုဏ္ေတာ္၊ တရားဂုဏ္ေတာ္၊ သံဃာဂုဏ္ေတာ္အၿမဲ မျပတ္ပြား။ ေမတ္ၱာပို႔။ ေန႔စဥ္ေန႔တိုင္း - ကုသိုလ္ - ပညာ - ဥစ္ၥာ ၊ တစ္ခုခု ရေအာင္လုပ္။ အကုသိုလ္လံုး၀မျဖစ္ေအာင္ေနထိုင္။
    ဆရာ(ဦးေ၀ပုလ္ႅ)က ဆံုးမစကား
(၁) ဘုရားတရားသံဃာယံုၾကည္ၾကည္နဲ႔ကိုးကြယ္။
(၂) သရဏဂံု (၃)ပါးစြဲၿမဲေနရမယ္။
    ဥပမာ-    ဗုဒ္ၶံ - သရဏံ - ဂစ္ၦာမိ
        ဓမ္ၼံ - သရဏံ - ဂစ္ၦာမိ
        သံဃာ    - သရဏံ - ဂစ္ၦာမိ
(၃) ေမတ္ၱာမ်ားမ်ားပြား ။
ဥပမာ - အားလံုးသတ္ၱ၀ါေတြ    - ေဘးရန္ခပ္သိမ္းကင္းၿငိမ္းၾကပါေစ။
                - ဆင္းရဲခပ္သိမ္းကင္းၿငိမ္းၾကပါေစ။
                - ေဒါသခပ္သိမ္းကင္းၿငိမ္းၾကပါေစ။
                - ႏွလံုးစိတ္၀မ္းေအးခ်မ္းၾကပါေစ။
(၄)    ကိုယ့္ထက္ သီလ-သမာဓိ-ပညာ သာတဲ့လူေပါင္း
    ကိုယ္နဲ႔ သီလ-သမာဓိ-ပညာ တန္းတူန႔ဲေပါင္း
    တစ္ေယာက္တည္းေန။ (ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေနထိုင္နည္း)
(၅)     လူေတြနဲ႔ ဆက္ဆံတိုင္း
    ၾကာလိုမေနနဲ႔၊ ေမွာ္လိုေန
    ဂါရ၀နဲ႔လာရင္ နိ၀ါတနဲ႔ေန။
    နိ၀ါတနဲ႔လာရင္ ဂါရ၀န႔ဲေန
(၆)     မိမိကိုယ္ မိမိယံုၾကည္မႈဟာ အေရးႀကီးဆံုး။
    မိတ္ေဆြေကာင္းနဲ႔ေပါင္းသင္း။
    မိတ္ေဆြေကာင္းဆိုတာ ႐ိုးသားျခင္း၊ ႀကိဳးစားျခင္းဘဲ ။
(၇)     ပညာရွာ - ၪဏ္ပါမွ
    ဥစ္ၥာရွာ - ကံပါမွ
    မိန္းမရွာ - ဟန္ပါမွ
  -    ဆင္တတ္မွလွ ၾကည့္တတ္မွျမင္
    သင္တတ္မွတတ္၊ ယူတတ္မွ ရတဲ့။
    ႐ုိး႐ိုးက်င့္ ျမင့္ျမင့္ႀကံ
    မွန္တာလုပ္ ဟုတ္တာေျပာ
    မိမိကိုယ္မိမိ သူတစ္ပါးအၾကည္ညိဳခံရေသာသူျဖစ္ေအာင္ႀကိဳးစား
    လူမိုက္ကိုေရွာင္ - ေဘးရန္ကင္းလိမ့္မယ္
    လူလိမ္ၼာကိုေပါင္းသင္း၊ အႀကံေကာင္း ၪဏ္ေကာင္းရလိမ့္မယ္။
  -    လုပ္တိုင္းမျဖစ္ - စိတ္မညစ္နဲ႔
    ေျပာတိုင္းမရ - ေဒါမထနဲ႔
    ႀကံတိုင္းမေျမာက္ ၊ စိတ္မေဖာက္နဲ႔
    ဆင္းရဲႀကံဳမႈ၊ မညီးညဴနဲ႔
    အာ႐ံုဟူသမွ်၊ မေတာင့္တနဲ႔
    အရာရာမ်ဳိး၊ စိတ္မဆိုးနဲ႔
    သိၪဏ္မလိုက္၊ သင္မမိုက္နဲ႔
    ဗုဒ္ၶတရား - ေမ့မထားနဲ႔။     ။
  -    ခႏ္ၲီသည္ - မူလ
    ေဒါသကိုပယ္ - ေမတ္ၱာကိုလြယ္
    အားထားကိုးကြယ္ရမွာက - ဗုဒ္ၶံ ၊ ဓမ္ၼံ ၊ သံဃံ
    မိတ္ေဆြစစ္က - ကံ ၊ ၪဏ္ ၊ ၀ိရိယ
    ရန္သူႀကီးက - ေလာဘ ၊ ေဒါသ ၊ ေမာဟ
    ေန႔စဥ္အလုပ္က - ဒါန ၊ သီလ ၊ သမထ ဘာ၀နာ ၊ ၀ိပႆနာ             ဘာ၀နာ။
    အၿမဲႏွလံုးသြင္းရမွာက - အနိစ္ၥ ၊ ဒုက္ၡ ၊ အနတ္ၱ
  -    ဘ၀ကို အဓိပ္ၸါယ္ရွိရွိ ေနထိုင္သြားပါ။
    ေမတ္ၱာထားပါ။
    ေလ့လာဆည္းပူးပါ။
    စဥ္းစားဆင္ျခင္ပါ၊ ယံုၾကည္သက္၀င္ပါ။
    စူးစမ္းရွာေဖြပါ၊ ထုတ္လုပ္ပါ၊ နားလည္မႈရွိပါ၊ သိတတ္ပါ။
    ေပးကမ္းပါ၊ ကူညီပါ၊ အလုပ္အေကၽြးျပဳပါ၊ မွ်တပါ။
    ရယ္ပါ ၊ ၿပံဳးပါ ၊ ကစားပါ ၊ ေပ်ာ္ရႊင္ပါ။
    ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္ပါ - အာသီသျပင္းပါ။

မစိုးသိဂႌဦး     - ေဖေဖ သံသရာဘယ္ကစၿပီး ဘယ္မွာဆံုးသလဲ ...
    သမီးတို႔ သံသရာက မသိတာကစၿပီး သိတလံုးမွာ ဆံုးတယ္။
သမီး (၂) ေယာက္     - မသိတာနဲ႔ သိတာ ရွင္းျပပါဦးေဖေဖ ...
    အ၀ိဇ္ၨာဆိုတာ မသိတာ ၊ ၀ိဇ္ၨာက သိတာေပါ့
အဲဒီေတာ့    အတိတ္     = ၿပီးခဲ့တာ
         ပစ္ၥဳပ္ၸန္         = ယခုျဖစ္ဆဲ
        အနာဂတ္    = ေနာင္ျဖစ္မယ္
    ၿပီးခဲ့တဲ့ အတိတ္မေတြးနဲ႔ စိတ္ဆင္းရဲမယ္။ ေနာင္ျဖစ္လာမဲ့ အနာဂါတ္ မေမွ်ာ္နဲ႔ စိတ္ခ်မ္းသာမယ္။ယခုျဖစ္ဆဲ ပစ္ၥဳပ္ၸန္တည့္တည့္ကိုၾကည့္။ အတိတ္က အ၀ိဇ္ၨာနဲ႔ သခၤါရျပဳလုပ္တယ္။ အ၀ိဇ္ၨာက မသိတာ။ သစ္ၥာ (၄)ပါးမသိတာ။ ဒါေၾကာင့္ သခၤါရျပဳတယ္။ သခၤါရက ျပဳျပင္ေစ့ေဆာ္တာ။
အဲဒီမွာ     (၁) ပုညာဘိ သခၤါရ     - ကုသိုလ္ျပဳလုပ္။
    (၂) အပုညာဘိ သခၤါရ     - အကုသိုလ္ျပဳလုပ္။
    (၃) အာနၪ္ၥာဘိ သခၤါရ - သမထဘာ၀နာပြား။
    အာသာ၀တရားေၾကာင့္ အ၀ိဇ္ၨာနဲ႔ သခၤါရျဖစ္တာ အဲဒီက ခင္မင္ တြယ္တာက သမုဒယသစ္ၥာ၊ သမုဒယသစ္ၥာေၾကာင့္ ဒုက္ၡသစ္ၥာရတာ။သမုဒယသစ္ၥာဆိုတဲ့ အေၾကာင္းေၾကာင့္ ဒုက္ၡသစ္ၥာဆိုတဲ့ အက်ိဳးရတာေပါ့။
အေၾကာင္းေၾကာင့္အက်ိဳးျဖစ္တာကို သံသရာလည္တယ္လို႔ေခၚတယ္။
    အ၀ိဇ္ၨာ        = မသိမႈ
    သခၤါရ        = မ်ိဳးေစ့ထင္ရာလုပ္   
    အေၾကာင္းတရား (သမုဒယသစ္ၥာ)
    ၀ိၪဏ္ ၊ နာမ္႐ုပ္ ၊ သဠာယတနာ - ဖႆ ေ၀ဒနာ အက်ိဳးတရား ဒုက္ၡေရာက္ (အပင္ေပါက္)
    တဏွာ        = လိုခ်င္   
    ဥပါဒါန္        = စြဲလမ္း        အျမစ္ထြက္       
    ကမ္ၼ ဘ၀    = ျပဳလုပ္
    ဇာတိ        = ေမြး
    ဇရာ        = အို             အပင္ေပါက္
    မရဏ        = ေသ

ဒီေနာက္ အာသာ၀တရား ျပန္ျဖစ္
    ေသာက    = ပူပန္       
    ပရိေဒ၀        = ငုိေႂကြး   
    ဒုက္ၡ        = ဆင္းရဲ   
    ေဒါမနႆ    = စိတ္မခ်မ္းသာ
    ဥပါယသ    = ပူေလာင္
ေတြျဖစ္ၿပီး သံသရာစလည္ေတာ့တာပါဘဲ ။
    ဒါေၾကာင့္ သမီးေမးတဲ့ သံသရာဘယ္ကစ၊ မသိမႈဆိုတဲ့ (အ၀ိဇ္ၨာ) ကစတာ၊ ဘာမသိတာလဲ သစ္ၥာ (၄)ပါး မသိတာ (ဒုက္ၡသစ္ၥာ၊ သမုဒယသစ္ၥာ၊ နိေရာဓသစ္ၥာ၊ မဂ္ၢသစ္ၥာေပါ့)။
    ပဋိစ - စြဲ၍ သမုပါဒျဖစ္တာ၊ အေၾကာင္း တရားစြဲ၍ အက်ိဳးျဖစ္ တာဘဲ။ ၀ိဇ္ၨာ သိမႈရေအာင္လုပ္ သံသရာရဲ႕အဆံုးေပါ့။ သိမႈရေအာင္ ဘာေတြလုပ္ရဦးမလဲ ။ ခႏ္ၶာငါးပါး(႐ုပ္နာမ္) တရားမ်ားမ်ားနာပါ။  အရင္ဆံုး လုပ္ရမွာက တရားမ်ားမ်ားနာဖို႔ဘဲ။
    အခ်ိဳ႕ေသာ လူအမ်ားစုက တရားနာဘို႔ သတိမရဘူး။  ၀ိပႆနာ တရား (ထိုင္တဲ့အလုပ္) လုပ္ေနၾကတယ္။ အရင္ဆံုးလုပ္ရမွာက - ခႏ္ၶာ အေၾကာင္း၊ အာယတနဓါတ္အေၾကာင္းဘယ္လိုျဖစ္ေပၚ ဆက္စပ္ေနသလဲ ဆိုတာသိေအာင္ တရားနာပါ၊ မ်ားမ်ားနာ။ တစ္ရက္ ႏွစ္ရက္မဟုတ္ဘူး ရက္ေပါင္းမ်ားစြာနာ။
    (၁) ပထမလုပ္ရမွာက - တရားနာဖို႔ဘဲ ။
    (၂) ဒုတိယလုပ္ရမွာက - ၀ိပႆနာအေျခခံတတ္ေအာင္လုပ္
(ခႏ္ၶာငါးပါး၊ ႐ုပ္နာမ္၊ အယတန(၆)ပါး၊ ဓါတ္ႀကီး (၄)ပါး၊ ပညတ္၊ ပရမတ္ၳ။
ဥပမာ -
    - ခႏ္ၶာငါးပါး - ႐ူပက္ၡႏ္ၶ၊ ေ၀ဒနာက္ၡႏ္ၶာ၊ သညာနာက္ၡႏ္ၶာ၊ သခၤါရက္ၡႏ္ၶာ၊           ၀ိၪဏက္ၡႏ္ၶာ
    - အယတန (၆)ပါး - မ်က္စိ၊ နား၊ ႏွာေခါင္း၊ လွ်ာ၊ ကိုယ္၊ စိတ္
    - ဓါတ္ႀကီး (၄)ပါး - ပထ၀ီ ၊ ေတေဇာ၊ အာေပါ ၊ ၀ါေယာ
    - ပညတ္ - ပရမတ္   
      ပညတ္ - အေခၚတာရွိတရား
      ပရမတ္ၱ - တကယ္ရွိတရား
      ပရမတ္ၱ - စိတ္     = အာ႐ံုသိတာ       
            ေစတသိက္    = စိတ္နဲ႔ဆက္စပ္ျဖစ္    
            ႐ုပ္         = ေဖာက္ျပန္       
            နိဗ္ၺာန္    = မ်က္ေမွာက္ျပဳရမယ့္တရား
    (၃) အဲဒါေတြသိၿပီးေတာ့ ၀ိပႆနာ႐ႈေတာ့။
        - အ႐ႈခံက နာမ္ႏွင့္႐ုပ္
        - ႐ႈၪဏ္က မဂ္ၢင္ (၅)ပါး - သမ္ၼာ
          (၀ါယမ၊ သတိ၊ သမာဓိ၊ သက္ၠၤပ္ၸ၊ ဒိ႒ိ)
        - ႐ႈမွတ္ရမည့္နည္း - သတိပ႒ာန္ (၄)ပါး။
        - သတိပ႒ာန္ေလးပါး (ကာယ၊ ေ၀ဒနာ၊ စိတ္ၱ၊ ဓမ္ၼ)
    သတိပ႒ာန္ ဘယ္ဟာက်င့္က်င့္ တစ္ခုက်င့္ရင္ နိဗ္ၺာန္မ်က္ေမွာက္ ျပဳတယ္။ အဲဒီလိုသိသြားရင္ေတာ့ သံသရာဆံုးေတာ့ဒါပါဘဲ ။
မအိသႏ္ၲာခ်ိဳ    - ဗုဒ္ၶဘာသာစစ္စစ္က ဘယ္လိုလူမ်ိဳးကိုေခၚတာလဲ။ ေဖေဖ
ေဖေဖ         - သရဏဂံု (၃)ပါးတည္ရမယ္။
        - ဗုဒ္ၶံ - သရဏံ - ဂစ္ၦာမိ
        ဗုဒ္ၶျမတ္စြာဘုရားကို သရဏံကိုးကြယ္ရာဟူ၍ ဂစ္ၦာမိ                 ဆည္းကပ္ပါ၏။
        - ဓမ္ၼံ - သရဏံ - ဂစ္ၦာမိ
        ဓမ္ၼံတရားေတာ္ကို သရဏံကိုးကြယ္ရာဟူ၍ ဂစ္ၦာမိ                 ဆည္းကပ္ပါ၏။
        - သံဃံ - သရဏံ - ဂစ္ၦာမိ
        သံဃံ သံဃာေတာ္ျမတ္ကို သရဏံကိုးကြယ္ရာဟူ၍ ဂစ္ၦာမိ             ဆည္းကပ္ပါ၏။
ယခုပစ္ၥဳပ္ၸန္မွာ -
သရဏဂုဏ္ (၃)ပါးကို    ၪဏ္နဲ႔ယွဥ္     = လူႀကီး (ေလာကုတ္ၱရာ)
            ၪဏ္နဲ႔မယွဥ္     = ကေလး
   
    ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာဂုဏ္ေတာ္ေတြ သိလု႔ိကိုးကြယ္ သရဏဂံု ၿမဲေနရင္ အပါယ္တံခါးပိတ္တယ္။
ဥပမာ - သေဘၤာသား ၇၀၀ ေယာက္ႏွင့္ သရဏဂံုတည္တဲ့ သူတစ္ေယာက္နဲ႔ သေဘၤာခရီးထြက္ ၊ ေလမုန္းတိုင္းက်ေရာက္၊ သေဘၤာေရထဲျမႇဳပ္ဖို႔ အခ်ိန္ ေရာက္ ၊ တစ္ေယာက္ေသာသူက သရဏဂုဏ္တည္ေဆာက္ေန - တည္ၿငိမ္ ေအးခ်မ္းေနတယ္။ က်န္ (၇၀၀)က ေသရမွာေၾကာက္ရြံ႕ထိတ္လန္႔ေနတယ္။ ဒီအခ်ိန္ တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းတဲ့ သူနားသြားၿပီး အကူအညီေတာင္း သေဘၤာ သား (၇၀၀)အား သရဏဂံုတည္ေဆာက္နည္း သင္ၾကားေပးတယ္။ ၿပီးေတာ့ သေဘၤာကနစ္ျမႇဳပ္ၿပီး သေဘၤာသားအားလံုးေသသြားတယ္။ သရဏဂံုတည္တဲ့ ကုသိုလ္ေၾကာင့္ နတ္သားျဖစ္ၿပီး ၃ကုေဋ ၆သန္း အသက္ရွင္ေနထိုင္ရတယ္။အကယ္၍ သရဏဂုဏ္မတည္ေဆာက္ခဲ့ရင္ အပါယ္ေရာက္မွာ ေသခ်ာ ေပါက္ဘဲ။ ေမးမေနနဲ႔။ ေျမႀကီးလက္ခတ္မလြဲဘဲ။ သရဏဂုဏ္တည္ရင္ နတ္သားျဖစ္တယ္။ (အသက္ရွည္၊ အဆင္းလွ၊ အေႁခြအရံမ်ား၊ ခ်မ္းသာမႈရ)         ၀ိပႆီဘုရားလက္ထက္ ဆင္းရဲသားတစ္ေယာက္ ဘုရားထံသြား၊ တရားတိုတိုခ်ီးျမႇင့္ၿပီး၊ ဘ၀အာမခံခ်က္ေပးပါလို႔ ေလွ်ာက္ထားတယ္။ ဘုရားက သရဏဂုဏ္တည္ေဆာက္ခိုင္း။ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ တည္ေဆာက္ေနထိုင္၊ ဆင္းရဲသားေသေတာ့ နတ္၊ ျဗဟ္ၼာ၊ စႀကၤာ၀ေတးမင္း အႀကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာ ျဖစ္ၿပီး အပါယ္တံခါးပိတ္တယ္။
    ေဂါတမဘုရား လက္ထက္ (၇)ႏွစ္သားအရြယ္မွာ အဲဒီဆင္းရဲသား ရဟႏ္ၲာျဖစ္တယ္လို႔ ဘုရားေဟာမွာေတြ႕ရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သရဏဂုဏ္ တည္ရင္ (၁) ဘ၀အာမခံခ်က္ရွိ၊(၂) အပါယ္တံခါးပိတ္တယ္၊ (၃) သံသရာက လြတ္ေျမာက္တယ္ေပါ့။
    ေနာက္ဒုစ႐ိုက္တရား (၁၀)ပါးေရွာင္၊ သုစ႐ိုက္(၁၀)ပါးက သူ႔အလိုလို ျဖစ္လာတယ္။
ဒုစ႐ိုက္တရား (၁၀)ပါး
    (၁) သူ႔အသက္ကို သတ္ျခင္း။
    (၂) သူ႔ဥစ္ၥာ ခိုးယူျခင္း။
    (၃) သူ႔သားမယားပစ္မွားက်ဴးလြန္ျခင္း။ (ကာယစ႐ိုက္)
    (၄) လိမ္ညာေျပာဆိုျခင္း။
    (၅) အတင္းေျပာျခင္း။
    (၆) ႐ုပ္ရင္းၾကမ္းတမ္းစြာ ေျပာဆိုျခင္း။
    (၇) ဂံုးတိုက္စကားေျပာျခင္း။ (၀ဇီစ႐ိုက္)
    (၈) သူမ်ားဥစ္ၥာမတရားရဖို႔ ႀကံစည္ျခင္း။
    (၉) သူတပါးအက်ိဳးပ်က္ေအာင္ ႀကံစည္ျခင္း။
    (၁၀) အယူမွားျခင္း။ (မေနာစ႐ိုက္)

အငတ္ေဘး(ေလာဘ)ကဖန္တီး        - ၀ိသမေလာဘေရွာင္
လက္နက္ေဘး (ေဒါသ)ကဖန္တီး    - ၀ိသမေဒါသေရွာင္
အပါယ္ေဘး(ေမာဟ)ကဖန္တီး        - ၀ိသမေမာဟေရွာင္
   
ဒါေၾကာင့္
    - ေမတ္ၱာပြား၊ ၀ိပႆနာဘာ၀နာက်င့္။
    - ေသာတာပန္ျဖစ္ဖို႔ ဆရာရဲ႕တာ၀န္။
    - သကဒါဂါမ္၊ အနာဂါမ္၊ ရဟႏ္ၲာျဖစ္ဖို႔ လူတိုင္းတာ၀န္။
    - သရဏံဂုံၿမဲ၊ သီလေစာင့္၊ ဒါနလုပ္။
    - သီလ ကိုယ္ႏွင့္ႏႈတ္ထိန္းသိမ္း၊ မေပါက္မက်ိဳးေစနဲ႔။
    - ဒါနစင္ၾကယ္ေအာင္လွဴ၊ လူခ်မ္းသာျဖစ္တယ္။ မီးမေလာင္ဘူး။ ေရမေျမာဘူး။ ကားရထားမတိုက္ဘူး။ ဒါန မစင္ၾကယ္တဲ့အလွဴ အလွဴပြဲေတြမွာ ၾကက္၊ ၀က္၊ ဘဲ သတ္လွဴတဲ့အလွဴ အပါယ္သြား။
    - ယံုၾကည္ေသာသဒ္ၶါကို ၪဏ္နဲ႔ယွဥ္လွဴပါ။

(၁)    ေက်ာင္း၊ ဇရပ္၊ ဘုရားလွဴ၊ ကမ္ၺည္းမထိုးနဲ႔။
(၂)    ကာလဒါန တကယ္လိုအပ္တဲ့ေနရာလွဴ၊ သီလမက်ိဳးမေပါက္ေအာင္ ေစာင့္ထိန္း၊ သမထဘာ၀နာပြား ေမတ္ၱာပို႔၊ ၀ိပႆနာအားထုတ္။
    ေဖာ္ျပပါအတိုင္း လုပ္ကိုင္ေနထိုင္ရင္ေတာ့ ဗုဒ္ၶဘာသာစစ္စစ္ ျဖစ္ၿပီေပါ့။

မစိုးသိဂႌဦး    - လူတေယာက္ စိတ္ယဥ္ေက်းေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ               ေဖေဖ ...
    မိမိစိတ္ကို ဆံုးမႏိုင္ျခင္းသည္ အေကာင္းဆံုးျဖစ္တယ္။ ကိေလသာ ေတြရွိေနရင္ စိတ္မယဥ္ေက်းေတာ့ဘူး။ လူတိုင္းစား၀တ္ေနေရးအလုပ္ေတြ လုပ္ကိုင္ေနတယ္။ ကိေလသာေတြနဲ႔ လုပ္ကိုင္တယ္ေပါ့။
    ေလာဘ    = လိုခ်င္        = ပူေလာင္
    ေဒါသ        = မေက်မနပ္        = ပူေလာင္
    ေမာဟ        = ေတြေ၀ေန        = ပူေလာင္
  (ကိေလသာေတြေပါ့)
    လူေတြဟာ အဲဒီေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟေတြနဲ႔ ပူေလာင္ေနတာ မသိၾကဘူး။ ကာယကံ၊ ၀စီကံ၊ မေနာကံေတြလုပ္ၿပီး ပူေလာင္တာလဲ မသိၾကဘူး။
    ကႆဖဘုရားလက္ထက္ - သုမဂၤလာသူေ႒း ေက်ာင္းေန႔စဥ္သြား၊ ေက်ာင္းေရာက္ေတာ့ ကုသိုလ္သံုးမ်ိဳးလုပ္တယ္။ ဒါန၊ သီလ၊ ဘာ၀နာ ကုသိုလ္ ေတြလုပ္တယ္။ သူေ႒းအိမ္ျပန္ေတာ့ ဇရပ္ေပၚမွာ သူခိုးတေယာက္ ေန႔ခင္း ဘက္အိပ္ေနတယ္။ ညဘက္မွလႈပ္ရွားရတယ္။ အဲဒီေတာ့ သူေ႒းက ဒီသူငယ္ သူခိုးျဖစ္မွာဘဲလို႔ ပါးစပ္ကထုတ္ေျပာမိတယ္။
    သူခိုးက ငါ့ဘယ္သူေျပာလဲ။ သိၾကေသးတာေပါ့၊ သူခိုးကိေလသာ ဖံုးအုပ္၊ အကုသိုလ္လုပ္၊ သူေတာ္ေကာင္းတရားပ်က္တယ္။ သူခိုးေမာဟ ၀င္လာ(ကာယကံ၊ ၀ဇီကံ၊ မေနာကံ)နဲ႔ လုပ္ဖို႔ႀကံတယ္။



သုမဂၤလာသူေ႒း
    မ်က္စိ        = ႐ုပ္        = မသိတဲ့သေဘာ
    အဆင္း        = ႐ုပ္        = မသိတဲ့သေဘာ
    ျမင္စိတ္ေပၚ    = နာမ္        = သိတဲ့စိတ္၊ ျဖစ္ၿပီးပ်က္
   (ဇရပ္ေပၚကသူခိုး)
    သူေ႒းျဖစ္ပ်က္(ဒုက္ၡသစ္ၥာ) မသိလို႔သူခိုးလို႔ေျပာတာေပါ့။ (ခဏတာ အတြင္း) စိတ္သည္ လွ်ပ္ေပၚေလာ္လီတတ္တယ္။ အကုသိုလ္ ေကာင္းက်ိဳး ဖ်က္၊ မေကာင္းတဲ့အရာျဖစ္)
ေဒါသအမုန္းမ်ား -
သူခိုး    နား        = ႐ုပ္
    အသံ        = ႐ုပ္
    ၾကားစိတ္ေပၚ    = နာမ္
   (သုမဂၤလာသူေ႒း)
    ျဖစ္ၿပီးပ်က္၊ မသိလို႔ သူခိုးကၾကားတယ္။ ျဖစ္ၿပီးပ်က္ (ဒုက္ၡသစ္ၥာ) မသိလို႔ေျပာတဲ့သူကို သည္းမခံဘူး။ မုန္းတယ္၊ ရန္မ်ားတယ္။ အဲဒါမသိမႈ အ၀ိဇ္ၨာေပါ့။    
    သူခိုးက သုမဂၤလာသူေ႒းအိမ္က ႏြား ေျခေထာက္ျဖတ္တယ္(၇)ႀကိမ္၊ သူေ႒းရဲ႕ အိမ္(၇)ႀကိမ္မီး႐ိႈ႕၊ သူခိုးစိတ္မယဥ္ေက်းေတာ့ဘူး။ ၾကမ္းၾကဳတ္ လာတယ္။ ခက္ထန္လာတယ္။ ကံသံုးပါးစလံုးနဲ႔ ျပဳလုပ္ေတာ့တာေပါ့။ သူစိတ္လည္း မခ်မ္းသာေတာ့ဘူး။ သူမ်ားႏြားေျခေထာက္ျဖတ္၊ အိမ္မီး႐ိႈ႕တဲ့ အကုသိုလ္တရားဟာ ေသတဲ့အခါ အပါယ္ရြာေရာက္မွာေပါ့။ ေမးေနစရာ မလိုဘူး။ ေသခ်ာေပါက္ဘဲ။
    သုမဂၤလာသူေ႒းစိတ္- သူခုိးက အိမ္မီး႐ိႈ႕ေတာ့ ပ်က္စီးစရာဘဲ ပ်က္စီးမွာဘဲ(ယဥ္ေက်းတဲ့စိတ္) စိတ္ကို ယဥ္ေက်းေအာင္ဆံုးမထားတယ္။
သူေ႒း    - စိတ္ယဥ္ေက်းတယ္
သူခုိး    - စိတ္မယဥ္ေက်းဘူး။ ကိေလသာနဲ႔ေန၊ ပင္ပန္းညစ္ႏြမ္းတယ္။               သူေတာ္ေကာင္းတရားမရွိဘူး။
    ေနာက္ သူခိုးက စပါးခင္း(၇)ႀကိမ္ မီး႐ိႈ႕၊ ေက်ာင္းေဆာင္ (၇)ႀကိမ္ မီး႐ႈိ႕၊ သုမဂၤလာသူေ႒း စိတ္ယဥ္ေက်းေတာ့ ခ်မ္းသာတယ္။ (၇)ႀကိမ္ေျမာက္ ေက်ာင္းမီး႐ိႈ႕ေတာ့ ေက်ာင္းအသစ္ထပ္ေဆာက္ရမယ္။ ကုသိုလ္စိတ္တိုးပြား တယ္။ ေက်ာင္းက မီးေလာင္းတာပါ။ ငါကုသိုလ္မီးမေလာင္ပါဘူး။  (၁၂)ႏွစ္ၾကာ ေက်ာင္းသစ္ႀကီးေဆာက္၊ အလွဴအတန္းအႀကီးအက်ယ္လုပ္။ အဲဒီေန႔မွာ သူခိုးက သူေ႒းႀကီးကို သတ္မယ္ေပါ့။ သူေ႒းႀကီး အလွဴပြဲေဘးမွာ ေစာင့္ေန။ သူေ႒းက အမွ်ေ၀တယ္။ က်ဳပ္၏ေကာင္းမႈ အဖို႔ဘာကကို က်ဳပ္၏ ရန္သူလည္း ထပ္တူတပ္မွ်ရၾကပါေစလို႔လဲၾကားေရာ သူေ႒းကို သတ္မဲ့ သူခိုးဟာ စိတ္ယဥ္ေက်းလာၿပီး က်ဳပ္ကိုခြင့္လႊတ္ပါ။ က်ဳပ္၏မိသားစုအားလံုး သင့္ထံတြင္ တသက္တာကၽြန္ခံပါရေစလို႔ေျပာ။
    ဒါေၾကာင့္ ေလာဘစိတ္၊ ေဒါသစိတ္၊ ေမာဟစိတ္၊ မာနစိတ္ မရွိ ေအာင္ေန၊ (ကာယကံ၊ ၀စီကံ၊ မေနာကံ) ကံ(၃)ပါးကိုလည္း ထိန္းခ်ဳပ္။ အဲဒီ စိတ္ေတြမရွိရင္ စိတ္ေတြယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႕လာမယ္ေပါ့။

မအိသႏ္ၲာခ်ိဳ    - ေဖေဖ ဆရာေတာ္ေတြ တရားေဟာတဲ့အခါ သစ္ၥာသိၿပီးမွ လွဴၾက၊ ဆံုးမတယ္။ အဲဒီအလွဴမ်ိိဳးရွင္းျပပါအံုး ေဖေဖ ...
ေဖေဖ        - သစ္ၥာ(၄)ပါးရွိတယ္။
ဒုက္ၡသစ္ၥာ    = ဆင္းရဲတာအမွန္    = သိ    = ခႏ္ၶာငါးပါးမၿမဲဘူး(အနိစ္ၥ)
                          ဆင္းရဲတယ္(ဒုက္ၡ)
                          အစိုးမရဘူး(အနတ္ၱ)
သမုဒယသစ္ၥာ     = ဆင္းရဲရေၾကာင္းအမွန္= ပယ္    = တဏွာ၊ ေလာဘ
နိေရာဓသစ္ၥာ    = ဆိုက္ေရာက္ရာအမွန္    = မ်က္ေမွာက္ျပဳ
မဂ္ၢသစ္ၥာ    = က်င့္ႀကံရာအမွန္    = ပြားမ်ားမဂ္ၢင္(၈)ပါး
ခႏ္ၶာငါးပါး၊ ႐ုပ္နာမ္(၂)ပါး (ျဖစ္ၿပီးပ်က္) - ဒုက္ၡသစ္ၥာ(ဆင္းရဲတာအမွန္)

    ဓမ္ၼာစၾကာမွာ ျမတ္စြာဘုရားေဟာ၊ ဇာတိပိဒုက္ၡာ၊ ဇရာပိဒုက္ၡာ၊ ဗ်ာဓိပိ ဒုေက္ၡာ၊ မရဏံပိဒုက္ၡ၊ အပိေယဟိ သမ္ၸေယာေဂါ ဒုေက္ၡာ၊ ပိေယဟိ ၀ိပ္ၸေယာေဂါ ဒုေက္ၡာ၊ ယံပိစ္ၦံနလဘတိ၊ တံပိဒုက္ၡံ၊ သံခိေတ္ၱန၊ ပၪ္ၥဳပါဒါ နက္ၡႏ္ၶာ ပိဒုက္ၡာ၊ ပဋိသေႏ္ၶေနရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲတယ္ဆိုတဲ့ အေၾကာင္း ေရွ႕မွာ ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီးသားပါ။ ဇရာ အိုျခင္းတရားသည္လည္း ဆင္းရဲတာဘဲ။ အိုတာ ကိုေတာ့ ဆံပင္ျဖဴမွ သြားေႂကြမွ ခါးကုန္းမွ၊ ပါးနားအေရတြန္႔မွ မ်က္စိမႈန္မွလို႔ လူအမ်ားစုကထင္ေနတယ္။ အမွန္ေတာ့ ေမြးၿပီးကစၿပီး တစ္ရက္ထက္ တစ္ရက္ အို အိုလာတယ္ေနာ္။ အဲဒီအိုျခင္းတရားဆင္းရဲျခင္းဟာ နာျခင္း စသည္ထိခံစားရမွာ။
    ဥပမာ - နတ္သားတစ္ေယာက္ လူပ်ိဳအရြယ္ဖန္ဆင္းၿပီး မိန္းမပ်ိဳ ေလးထံ ေရႊလင္ဘန္းယူလာၿပီးခ်စ္ခြင့္ပန္တယ္။ မိန္းကေလးက လက္မခံဘူး။ ေနာက္တစ္ရက္ေငြလင္ဘန္းယူလာၿပီး ခ်စ္ခြင့္ပန္တယ္။ ဒါလဲ လက္မခံဘူး။ ေနာက္တစ္ေန႔ ေၾကးလင္ဘန္းယူလာၿပီး ခ်စ္ခြင့္ပန္တယ္။ ဒီအခါ မိန္းမပ်ိဳက သင္ဟာ အသိၪဏ္သိပ္နည္းတာပဲ ပထမဟာေတြထက္ ဒုတိယဟာ၊ ဒုတိယ ဟာထက္ တတိယဟာ၊ ပိုတန္ဖိုးရွိတာ ယူခဲ့ရမွာလို႔ေျပာေတာ့ လူပ်ိဳကေလးက မင္းဟာတစ္ရက္ထက္တစ္ရက္ အိုအိုသြားတယ္။ တစ္ရက္ထက္တစ္ရက္ တန္ဖိုးနည္းနည္းလာတာကို သိလို႔ဆိုၿပီး ခ်စ္ခြင့္ပန္တယ္ဆိုေတာ့ မိန္းကေလးက သူမရဲ႕ဇရာဘ၀ကို သိသြားေတာ့တယ္။ အိုလာတာလဲ ဒုက္ၡဘဲ၊ နာလာတာလဲ ဒုက္ၡဘဲ၊ ေသသြားေတာ့လဲ ဒုက္ၡဘဲ။ မခ်စ္မႏွစ္သက္တဲ့ သူေတြနဲ႔ အတူေနလဲ ဒုက္ၡဘဲ။ ခ်စ္သူနဲ႔ ေကြကြင္းရျခင္းလဲ ဒုက္ၡဘဲ။ လိုခ်င္တာ မရတာလဲ ဒုက္ၡဘဲ။
ခႏ္ၶာငါးပါး - (႐ုပ္-နာမ္) ရတာလဲ ဒုက္ၡဘဲဆိုတာ ဆင္းရဲတာအမွန္ ဒုက္ၡ သစ္ၥာကို သိေနရမယ္။ အဲဒီအခါမွ သံေ၀ဂၪဏ္ရမယ္။ အဲဒီကတဆင့္ ၀ိပႆနာၪဏ္ ရမွာေပါ့။
    သမုဒယသစ္ၥာ - ဆင္းရဲရေၾကာင္းအမွန္ကို ပါယ္ရမွာ ခင္မင္၊ တြယ္တာ၊ လိုခ်င္တာဆိုတဲ့ တဏွာ၊ ေလာဘကို ပယ္သတ္ရမွာ။
    နိေရာဓသစ္ၥာ - ဆိုက္ေရာက္ရန္ အမွန္၊ မ်က္ေမွာက္ျပဳသြားတယ္။
    မဂ္ၢသစ္ၥာ - ပြားမ်ားရာအမွန္ ပြားမ်ားရမွာ မဂ္ၢင္(၈)ပါးကို ပြားမ်ားပါ။
    ဒါ သညာသိေနာ္ အဲဒီကတဆင့္ ခႏ္ၶာသိ ပဋိေ၀ဇ သိေအာင္လုပ္ပါ။
ခႏ္ၶာသိ     -    လိုခ်င္ရင္ ဆင္းရဲသည္။
        မလိုခ်င္ရင္ ခ်မ္းသာသည္။
လိုခ်င္         = သမုဒယသစ္ၥာ
ဆင္းရဲ         = ဒုက္ၡသစ္ၥာ
မလိုခ်င္         = မဂ္ၢသစ္ၥာ
ခ်မ္းသာ     = နိေရာဓသစ္ၥာ
မလိုခ်င္တာ     = ႐ုပ္    = ေဖာက္ျပန္
        = နာမ္     = သိတယ္    
    ျဖစ္ပ်က္သိေအာင္ မဂ္ၢင္(၈)ပါး ပြားမ်ားတာ၊ ဒီက တဆင့္ခ်မ္းသာ သြားတာ နိေရာဓသစ္ၥာ ဆိုက္ေရာက္တာေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ ဆရာေတာ္မ်ားက သစ္ၥာသိၿပီဆိုရင္ လွဴေတာ့တဲ့။ ဒါနျပဳတာ တဏွာ၊ ေလာဘကို ပယ္သတ္ တာတဲ့။ ဒုက္ၡသစ္ၥာတစ္ခုသိရင္ က်န္သစ္ၥာ (၃)ပါးလည္း အႀကံဳး၀င္တယ္။

စိုးသိဂႌဦး     - အားကိုးရာ အစစ္က ဘာလဲေဖေဖ ...
    အားကိုးရာအစစ္က ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာပဲ။ ဘုရားက တရား ေဟာၫႊန္ျပသၿပီး သံဃာေတာ္မ်ားက တဖန္ေဟာေျပာေနတာ။ အားကိုးရာ အစစ္က တရားပဲေပ့ါ။ ဒါေၾကာင့္ သမီးတို႔ ေသျခင္းတရားႏွလံုးသြင္းေနပါ။
ငါ့ထက္ငယ္သူမ်ား ေသၿပီ။ ငါ့ထက္ႀကီးသူမ်ား ေသၿပီ။ ငါနဲ႔ ရြယ္တူတန္းတူ မ်ားလည္းေသၿပီ။ ငါ ဧကန္မုခ်ေသရမည္။ ၀င္ေလသည္ မထြက္ခင္ ထြက္ေလသည္ မ၀င္ခင္၊ ငါ အခ်ိန္မေရြးေသႏိုင္ပါသည္တကား။
    မရဏံ ေမ ဓူ၀ံ။ ေမ ငါ၏ မရဏံ ေသျခင္းသည္ ဓူ၀ံအၿမဲရွိ၏။ ဇီ၀ိတံ ေမ အဓူ၀ံ။ ေမ ငါ၏ ဇိ၀ိတံ အသက္ရွင္ျခင္းသည္ အဓူ၀ံ အၿမဲမရွိ။
အေဖ ၊အေမ၊ သား၊ သမီး၊ေျမး၊ ျမစ္၊ ဇနီး၊ ခင္ပြန္း ၪဏ္နဲ႔ခြဲၾကည့္ ငါမပိုင္၊ ငါမဆိုင္ဘူး၊ နာမ္ႏွင့္႐ုပ္။ ပစ္ၥည္း၊ ဥစ္ၥာ၊ တိုက္တာ၊ ကား အာဏာ၊ ရာထူး ၪဏ္နဲ႔ခြဲၾကည့္ ငါမပိုင္ ငါမဆိုင္ဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲ ငါဆိုတာမရွိလို႔။ ခႏ္ၶာငါးပါး႐ုပ္နာမ္၂ပါးပဲရွိတာ။ အေဖ၊ အေမ၊ ဇနီး၊ ခင္ပြန္း၊ ေျမး၊ ျမစ္၊ အားလံုး ခႏ္ၶာငါးပါး ႐ုပ္ နာမ္ (၂)ပါးရွိတာ နာမ္ႏွင့္ ႐ုပ္ေပါ့။အားကိုးလို႔ မရတာေတြ။ အားကိုးရမွာက ကိုယ္ျပဳလုပ္မဲ့ ဒါန၊ သီလ၊ သမထ၊ ၀ိပႆနာ အလုပ္ေတြေပါ့။ ဒါေတြက လုပ္ကို လုပ္ေနရမွာ ေသသည္အထိ လုပ္ရမွာ
ေသျခင္းတရားႏွလံုးသြင္းေနသူဟာ -
    - ခႏ္ၶာမ်ား၊ ပစ္ၥည္းမ်ား၊ ၪဏ္စြဲခြဲႏိုင္သူ
    - ဒါန၊ သီလ၊ ဘာ၀နာလုပ္သူမ်ား ေသခါနီးငိုပြဲမဆင္သူ။
(၁) အကုသိုလ္လုပ္သူမ်ား  အပါယ္(၄)ဘံုေရာက္မယ္။
(၂) ဒါနျပဳလုပ္သူ လူျပည္၊ နတ္ျပည္ေရာက္မယ္။
(၃) သီလ ေစာင့္ထိန္းသူ လူျပည္၊ နတ္ျပည္ေရာက္မယ္။
(၄) သမထဘာ၀နာပြားသူ ျဗဟ္ၼာျပည္ေရာက္မယ္။
(၅) ၀ိပႆနာပြားမ်ားသူ နိဗ္ၺာန္မ်က္ေမွာက္ျပဳႏုိင္တယ္။

တရားရွာ
    - ခႏ္ၶာငါးပါး ၊ ႐ုပ္ႏွင့္နာမ္(၂)ပါး - ဓါတ္ (၁၈)ပါး
    - အ႐ႈခံ၊ ႐ႈၪဏ္လည္း သိေအာင္လုပ္
ခႏ္ၶာငါးပါး႐ုပ္နာမ္(၂)ပါး- ႐ူပက္ၡႏ္ၶာ ေဖာက္ျပန္ပ်က္စီးသည့္သေဘာ။(႐ုပ္)
             - ေ၀ဒနာက္ၡႏ္ၶာ ခံစားတတ္သည့္သေဘာ။(နာမ္)
            - သညာနက္ၡႏ္ၶာ - မွတ္သားေသာသေဘာ။(နာမ္)
            - သခၤါရက္ၡႏ္ၶာ- ျပဳျပင္ေစ့ေဆာ္ေသာသေဘာ။(နာမ္)
            - ၀ိၪဏက္ၡႏ္ၶာ - သိတတ္သည့္သေဘာ။(နာမ္)

ဓါတ္ (၁၈)ပါး
အခံဓါတ္     - မ်က္စိ၊ နား၊ ႏွာေခါင္း၊ လွ်ာ၊ ကိုယ္၊ စိတ္
အတိုက္ဓါတ္    - အဆင္း၊ အသံ၊ အနံ႔၊ အရသာ၊ ေတြ႕ထိစရာ ၊ႀကံေတြးစရာ
အပြင့္ဓါတ္    - ျမင္စိတ္၊ ၾကားစိတ္၊ နံစိတ္ ၊ စားစိတ္၊ ယားနာ၊ ေတြးေတာ
အ႐ႈ႕ခံ         - ခႏ္ၶာငါးပါး (နာမ္ႏွင့္ ႐ုပ္)
႐ႈ႕ၪဏ္         - မဂ္ၢင္ (၅)ပါး
        - သမ္ၼာဒိ႒ိ - ေကာင္းစြာျမင္ျခင္း
        - သမ္ၼာသကၤပ္ၸ - ေကာင္းစြာႀကံစည္ျခင္း
        - သမ္ၼာ၀ါယာမ - ေကာင္းစြာအားထုတ္ျခင္း
        - သမ္ၼာသတိ - ေကာင္းစြာေအာက္ေမ့ျခင္း။
        - သမ္ၼာသမာဓိ - ေကာင္းစြာတည္ၾကည္ျခင္း။

ဘုန္းႀကီးတရားေဟာ။
အသံ၊ နား အၾကည္ ႐ုပ္ - ၾကားသိစိတ္ ခႏ္ၶာငါးပါး (အနိစ္ၥ႐ႈ)
  ႐ုပ္ ၊         ႐ုပ္ ၊        နာမ္
    ၾကားသိစိတ္ျဖစ္ဖို႔ အခ်က္(၄)ခ်က္နဲ႔ ျပည့္စံုရမယ္။ နားအၾကည္႐ုပ္၊ အသံ႐ုပ္၊ ဟင္းလင္းျပင္၊ ႏွလံုးသြင္းမွန္ တစ္ခုခုခ်ိဳ႕ယြင္းရင္ ၾကားသိစိတ္ မျဖစ္ဘူး။
(၁) နားအၾကည့္႐ုပ္    - အသံ        - ၾကားသိစိတ္ (ဖႆ)
    ႐ုပ္           ႐ုပ္            နာမ္
           ႐ူပက္ၡႏ္ၶ
  -    ၾကားသိစိတ္ထဲမွာ ပုဂ္ၢိဳလ္ - သတ္ၱ၀ါ - ငါ - က်ား - မ မရွိဘူး။
  -    ၾကားသိစိတ္ေလးဘဲ အနိစ္ၥ။ ျဖစ္ၿပီးပ်က္။
  -    ႐ူပက္ၡႏ္ၶ - အနိစ္ၥ - မၿမဲဘူး - ျဖစ္ၿပီးပ်က္တာ။
  -    နားထဲမွာ ရွိတဲ့ အၾကည္႐ုပ္ ျဖစ္ၿပီးပ်က္တာ။
  -    ၪဏ္နဲ႔ ႐ႈရတာ။
႐ူပက္ၡႏ္ၶာ    = ေဖာက္ျပန္
ေ၀ဒနာ         = ခံစား
သညာ         = မွတ္သား
သခၤါရ         = တိုက္တြန္းေစတနာ
၀ိညာက္ၡႏ္ၶာ    = သိျမင္
(၂)     တရားသံေကာင္း မေကာင္းစံစား - ေ၀ဒနာက္ၡႏ္ၶာ - ငါ ခံစားတာ မဟုတ္ဘူး။ ေ၀ဒနာက္ၡႏ္ၶာက ခံစားတာ။ ေ၀ဒနာက္ၡႏ္ၶာလည္း အနိစ္ၥ႐ႈ ျဖစ္ၿပီး ပ်က္သြားတာပဲ။
(၃)     တရားသံ ဒါတရားသံပဲမွတ္သားတာကို သညာနက္ၡႏ္ၶာလို႔ေျပာတာ ငါမွတ္သားတာမဟုတ္ဘူး။ သညာက္ၡႏ္ၶာက မွတ္သားတာ။ အနိစ္ၥ႐ႈ ျဖစ္ၿပီး ပ်က္သြားတာပဲ။
(၄) တရားေဟာေနေတာ့ တရားတစ္နာရီထိုင္နာတာကို သခၤါရက္ၡႏ္ၶာ ေစတနာကထိုင္ၿပီး တရားၿပီးေအာင္နာေနတာ ငါတရားနာေနတာမဟုတ္ဘူး။ ေစတနာက နာေနတာ သူလည္းျဖစ္ၿပီးပ်က္သြားတာပဲ။
(၅)     သိျမင္သည့္စိတ္ကေလးလည္း သိျမင္ၿပီးျဖစ္ပ်က္သြားတာပဲ။ ခႏ္ၶာ ငါးပါး ႐ုပ္-နာမ္(၂)ပါးဟာ ျဖစ္ၿပီးပ်က္တာပဲလို႔ ၪဏ္သိေအာင္႐ႈမွတ္ရတယ္။
    ဒါေၾကာင့္ ခႏ္ၶာငါးပါး ႐ုပ္နာမ္ (၂)ပါးျဖစ္ပ်က္႐ႈေနတာကို တရားကို အားကိုးရာအစစ္လို႔ ေျပာတာ။

မအိသႏ္ၲာခ်ိဳ     - သြားရာလမ္းေၾကာင္းသိေအာင္လုပ္လုိ႔ ေဟာတယ္။                   အဲဒါေတြက ဘာေတြပါလဲ။

    အတိတ္ဘ၀က အ၀ိဇ္ၨာနဲ႔ေန သစ္ၥာ(၄)ပါးမသိဘဲေသခဲ့တယ္။ ပစ္ၥပ္ၸဳန္ခႏ္ၶာရ - လူဘ၀ေရာက္လာတယ္။ ဘယ္ကလာသလဲမစဥ္းစားဘူး။ ဘယ္ဘံုသြားရမလဲ ဆိုတာလဲ မစဥ္းစားဘူး။ စဥ္းစားဖို႔လဲမလုပ္ေတာ့ ေလာဘ ေဒါသ၊ ေမာဟ၊ မာနေတြနဲ႔ ေနထိုင္ေနတယ္။ လူ႔ဘ၀ကိုေရာက္ခိုက္ ပစ္ၥဳပ္ၸန္မွာ စား၊ ၀တ္၊ ေနေရးလုပ္ကိုင္ေနျပန္ေတာ့ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟမီးေတြ ေလာင္ေနျပန္တယ္။
    ေလာဘ     = ေသ        = ၿပိတ္ၱာ
     ေဒါသ         = ေသ        = ငရဲ
    ေမာဟ         = ေသ        = တိရစ္ၦာန္
    မာန        = ေသ        = အသူရကာယ္
    ယခုဘ၀ ကိေလသာ ၿငိမ္းေအာင္လုပ္ ကိေလသာ ပါး၊ ေလွ်ာ့၊ နည္း သြားရမယ္။ ကိေလသာအကုန္ကင္းသြားရင္ေတာ့ အေကာင္းဆံုးေပါ့။
ဒါေၾကာင့္
    ဒါန        = ကုသိုလ္ျပဳ   
    သီလ        = ေစာင့္ထိန္း
    သမထ        = ပြားမ်ား   
    ၀ိပႆနာ    = ပညာနဲ႔ခြဲျခမ္းသိ
    ကိေလသာ ပါး၊ ေလ်ာ့၊ နည္း ၿငိမ္းေအာင္လုပ္ရမွာ - ျမတ္စြာဘုရား အာဠာ၀တီၿမိဳ႕ေရာက္ အႀကီးအကဲက ဆြမ္းေဘာဇဥ္လွဴဒါန္း၊ အဲဒီမွာ ဘုရားအား အစဥ္ထာ၀ရ၀မ္းေျမာက္ဖို႔၊ တရားေဟာဖို႔ေလွ်ာက္ထား။ ဘုရားက - အေၾကာင္းတရား(၄)ပါးေဟာ
(၁)    ငါ၏အသက္ရွင္ျခင္းသည္ မၿမဲပါတကား။
(၂)    ငါ၏အသက္ေသျခင္းသည္ ၿမဲ၏။
(၃)    ငါသည္ မုခ်ေသရမွာပါတကား။
(၄)    ငါ၏အသက္ရွည္ျခင္းသည္၊ ေသျခင္းအဆံုးပါတကား။
     ဘုရားက သြားရာလမ္းေၾကာင္းသိေအာင္ လုပ္ခိုင္းတာ။ ယက္ၠန္း သည္မေလး မရဏႏုႆတိ ကမ္ၼ႒ာန္းနဲ႔ေနတယ္။ (၃)ႏွစ္ေလာက္ေပါ့။ ငါသည္မုခ်ေသရမယ္။ အခ်ိန္ပိုင္းတာလိုေတာ့တယ္။ (၃)ႏွစ္ၾကာေတာ့ ျမတ္စြာဘုရားတရားေဟာ ယက္ၠန္းသည္မေလးတရားနာ ယက္ၠန္းသည္ မေလးကို ျမတ္စြာဘုရားက ခ်စ္သမီး-
(၁)    သင္ဘယ္ကလာသလဲ     - မသိပါဘုရား။
(၂)    သင္ဘယ္ကိုသြားမလဲ    - မသိပါဘုရား။
(၃)    သင္တကယ္မသိဘူးလား- သိပါတယ္ဘုရား။
(၄)    သိရင္ေျပာစမ္းပါ    - မသိပါဘုရား။

ယက္ၠန္းသည္မေလးက
(၁)    သင္ဘယ္ကလာသလဲ - ဘုရားကေမးေတာ့ မသိပါဘုရားလို႔ ေျဖျခင္းဟာ ဘယ္ဘ၀ကလာသလဲလို႔၊ မသိပါဘုရားဟုေျဖျခင္းသာျဖစ္တယ္။
(၂)    သင္ဘယ္ကိုသြားမလဲေမးေတာ့ မသိပါဘုရားဟု ေျဖျခင္းသည္ ဘယ္ဘံုကိုသြားမလဲေမး၍ မသိပါဘုရားဟု ေျဖျခင္းသာျဖစ္တယ္။
(၃)    သင္တကယ္မသိဘူးလားေမးေတာ့ ေသရမယ္ဆိုတာ သိပါတယ္ ဘုရားဟုေျဖျခင္းျဖစ္တယ္။
(၄)    သိရင္ေျပာစမ္းပါေမးေတာ့ - မသိပါဘုရားဟု ေျဖျခင္းသည္ ဘယ္ေန႔ ဘယ္ရက္ ဘယ္အခ်ိန္ ဘယ္ေနရာမွ ေသရမယ္ကိုမသိပါဟု ေျဖျခင္း ျဖစ္တယ္။ ျမတ္စြာဘုရားက ပဋိစ္ၥသမုပ္ၸါဒ္တရားေဟာ အ၀ိဇ္ၨာသခၤါရကစၿပီး တရားေဟာအဆံုးမွာ ယက္ၠန္းသမေလး ေသာတာပန္တည္သြားတယ္။ ခႏ္ၶာငါးပါး ႐ုပ္နာမ္(၂)ပါး ျဖစ္ပ်က္ျမင္ေအာင္႐ႈလို႔ ဘုရားက ခိုင္းလိုက္တာဘဲ။
    ဒါေၾကာင့္ မိမိတို႔သြားရာလမ္းသိေအာင္ ယက္ၠန္းသည္မေလး နမူနာ ယူ၍ လုပ္ကိုင္ၾကေပေတာ့။

သမီး(၂)ေယာက္    - ေဖေဖက ေသာတာပန္တည္ေအာင္လုပ္ဖို႔ သမီးတို႔ ခိုင္းတယ္။ ေသာတာပန္တည္ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ရ မွာလဲ ေဖေဖ ...
ေဖေဖ            - ပထမဦးဆံုးမရွိတရားနဲ႔ ရွိတရားသိရမယ္။
    မရွိတရား    = ပညတ္
            လူ၊ ေခြး၊ ဆင္၊ ျမင္း၊ အိမ္၊ ေက်ာင္း၊ ဇရပ္၊                     ေရေျမေတာေတာင္သမုဒ္ၵရာ၊ ေန၊ လ၊ နက္ၡတ္၊                     တာရာ
    ရွိတရား        = ပရမတ္ၳ
            စိတ္၊ ေစတသိက္၊ ႐ုပ္၊ နိဗ္ၺာန္
    အိမ္ဖ်က္လိုက္ သစ္သားတိုင္၊ သြပ္အမိုးေတြ၊ တန္းေတြဒိုင္းေတြ တခုစီျဖစ္ေနမယ္။ တိုင္၊ သြပ္မိုး၊ တန္း၊ ဒိုင္းေတြရွိတာ အိမ္လို႔မေခၚဘူး၊ တိုင္လို႔ေခၚတယ္၊ တန္းလို႔ေခၚတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ အိမ္ဆိုတာမရွိဘူး။ လူ ၃၂ ေကာ႒ာသ(ဆံပင္၊ ေမြးညႇင္း ... စသည္) အဲဒီလူကို ျဖတ္ေတာက္ၿပီး ၃၂ပံု ပံုလိုက္ ဆံပင္ပံု၊ ေမြးညႇင္းပံုေတြရွိတာ။ လူလို႔မေခၚဘူး ဆံပင္၊ ေမႊးညင္းလို႔ဘဲေခၚတာ၊ ဒါေၾကာင့္ လူဆိုတာမရွိဘူး။ (ပရမတ္ၱနယ္ကို ေျပာတာ ပညတ္နယ္မွာေတာ့ရွိတယ္။
    စိတ္        = အာ႐ံုသိတာ        = သေဘာတရား
    ေဇတသိက္    = စိတ္ကိုမွီျဖစ္တာ
    ႐ုပ္        = ေဖာက္ျပန္
    နိဗ္ၺာန္        = ခႏ္ၶာခ်ဳပ္
   
စိတ္(၆)မ်ိဳးရွိတယ္။
    ျမင္သည့္စိတ္        = ျဖစ္ပ်က္
    ၾကား            = ျဖစ္ပ်က္
    နံ            = ျဖစ္ပ်က္
    စား            = ျဖစ္ပ်က္
    ထိေတြ႕သိစိတ္        = ျဖစ္ပ်က္
    ေစတသိက္         = မည္းညစ္ေအာင္ အေရာင္ဆိုး
    စိတ္ကိုမွီၿပီးျဖစ္တဲ့    = ကုသိုလ္လုပ္၊ အကုသိုလ္လုပ္
    သေဘာတရား       
    ေလာဘ         = ေစတသိက္ (ပညတ္မီွျဖစ္)
မ်က္စိ    - အဆင္း - တိုက္ - ျမင္သည့္စိတ္ေပၚ    - ႏွစ္သက္ေလာဘ   
႐ုပ္       ႐ုပ္            နာမ္        - မႏွစ္သက္ေဒါသ

    သိန္း၃၀၀၀ကားျမင္ လိုခ်င္ေတာ့ေလာဘျဖစ္တာ။ အသုဘကားျမင္ မလိုခ်င္ေတာ့ ေဒါသျဖစ္တာ။ ေလာဘ၊ ေဒါသျဖစ္ၿပီး ေမာဟလည္း ပါသြားတာ။
ဓါတ္ႀကီး(၄)ပါး
    ပထ၀ီဓါတ္        = မာ၊ ေပ်ာ့ သေဘာတရား       
    အာေပါဓါတ္        = ယို ၊ ဖြဲ႕ သေဘာတရား
    ေတေဇာ        = ပူ၊ ေအး သေဘာတရား
    ၀ါေယာ            = ေထာက္ကန္၊ ေတာင့္တင္းသေဘာတရား

    သေဘာတရား(၄)စုအားလံုးဟာျဖစ္ၿပီး ပ်က္သြားတာ။ မၿမဲတာကို ျမင္တာ။ ျဖစ္ပ်က္ျမင္တာ။
    စိတ္ + ေစတသိက္     - နာမ္   
       ႐ုပ္            - ႐ုပ္   
    ႐ုပ္၊ နာမ္(ခႏ္ၶာငါးပါး)    =  ျဖစ္ပ်က္  = ဒုက္ၡသစ္ၥာ
       ႐ုပ္     = ေဖာက္ျပန္    = ျဖစ္ပ်က္
    နာမ္     = သိတတ္    = ျဖစ္ပ်က္       
             
    ႐ူပက္ၡႏ္ၶာ    = ေဖာက္ျပန္        = ျဖစ္ပ်က္
    ေ၀ဒန        = ခံစား            = ျဖစ္ပ်က္
    သညာ        = မွတ္သား        = ျဖစ္ပ်က္
    သခၤါရ        = တိုက္တြန္းေစတနာ    = ျဖစ္ပ်က္   
    ၀ိၪဏ        = သိျမင္        = ျဖစ္ပ်က္

ဥပမာ - ဘုန္းႀကီးတရားေဟာ
(၁)    မ်က္စိ             = ႐ုပ္    = ႐ူပက္ၡႏ္ၶာ
    အဆင္း(တိုက္)         = ႐ုပ္    = ႐ူပက္ၡႏ္ၶာ
    ျမင္သည့္စိတ္ေပၚ     = နာမ္    = ျဖစ္ပ်က္
    လူ၊ အႏ္ၶပုထုဇဥ္ေတြက၊ ငါျမင္တယ္လို႔ထင္ေနတာ။ ႐ူပက္ၡႏ္ၶာက ျမင္တာ၊ ငါမရွိဘူး၊ ခဏေနမ်က္စိအၾကည္႐ုပ္ျဖစ္ၿပီး ပ်က္သြားတာ။

(၂)    နား            = ႐ုပ္        = ေ၀ဒနက္ၡႏ္ၶာ
    အသံ            = ႐ုပ္        = ေ၀ဒနက္ၡႏ္ၶာ
    တိုက္ ၾကားသည့္စိတ္    = နာမ္        = ျဖစ္ပ်က္
    ငါခံစားတယ္၊ ငါခံစားတယ္၊ မဟုတ္ဘူး။ ေ၀ဒနက္ၡႏ္ၶာ က ခံစားတာ။ ခဏေန နားအၾကည္႐ုပ္က ျဖစ္ၿပီးပ်က္သြားတာ။ အဲဒီခႏ္ၶာငါးပါး အားလံုး မ႐ႈရဘူး၊ တပါး႐ႈရင္ မဂ္ဖိုလ္နိဗ္ၺာန္ရႏိုင္ပါတယ္။
    ေ၀ဒနာခံစားတာ၊ ခဏေနရင္ျဖစ္ၿပီးပ်က္သြားတာ။
    ျဖစ္ပ်က္    -    ဒုက္ၡသစ္ၥာ
    သိျမင္        -    မဂ္ၢသစ္ၥာ
    ပယ္        -    သမုဒယသစ္ၥာ
     ေနာင္ခႏ္ၶာမရတာ    -    နိေရာဓသစ္ၥာ

    သစ္ၥာကလည္း တခုသိရင္က်န္(၃)ပါးသူအလိုလိုပါလာတယ္။ ဒုက္ၡ သစ္ၥာသိတယ္။ ေနာက္(၃)ပါးက သူအလိုလိုပါလာတာ။ သစ္ၥာ(၄)ပါး သိျမင္ရင္ေတာ့ ေသာတာပန္ျဖစ္ေတာ့တာပါဘဲ။
    ကိေလသာ၀တ္        = ႐ုပ္နာမ္ကိုငါအထင္မွား                ကမ္ၼ၀တ္        = လိမ္ညာစီးပြားရွာ    =အကုသိုလ္လုပ္
    ၀ိပါက၀တ္        = အပါယ္က်

    ငါမဟုတ္ဘူး၊ ႐ုပ္နာမ္ဘဲ။ ေကာင္းတာလုပ္၊ အပါယ္မက်၊ အပါယ္ မက်တာဟာ ေသာတာပန္။ ဒါေၾကာင့္ ေသာတာပန္ျဖစ္ေအာင္လုပ္၊ ျဖစ္ေအာင္လုပ္လို႔ ခဏခဏခိုင္းတာ။ ေသာတာပန္ျဖစ္သြားရင္ ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာသိက္ၡာယံုယံုၾကည္ၾကည္နဲ႔ ၾကည္ညိဳသြားတယ္။ ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာ၊ သိက္ၡာ ယံုယံုၾကည္ၾကည္နဲ႔ ၾကည္ညိဳေနထိုင္သူေတြ႕ရင္ေတာ့ ေသာတာပန္ဘဲလို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။

မစိုးသိဂႌဦး    -    ၀ိပႆနာ႐ႈပံုရွင္းျပပါအံုးေဖေဖ ...
    ၀ိ = အထူး  ၊  ပႆနာ = ႐ႈမွတ္တာ
    ၀ိပႆနာ အထူး႐ႈမွတ္တာ ထူးထူးျခားျခား႐ႈမွတ္တာ၊
    အနိစ္ၥ        = မၿမဲ        = ပ်က္   
    ဒုက္ၡ        = ဆင္းရဲ    = ပ်က္   
    အနတ္ၱ        = ကိုယ္ပိုင္မဟုတ္သူ႔သေဘာသူေဆာင္ = ပ်က္
    အနိစ္ၥ၊ ဒုက္ၡ၊ အနတ္ၱျမင္ရင္ ၀ိပႆနာလို႔ေခၚ။ ပညတ္ အပ်က္ျမင္ရင္ ၀ိပႆနာမဟုတ္ဘူး။ ဥပမာ - သစ္ရြက္ေႂကြ၊ ပန္ကန္ကြဲ၊ လူေသ
    ပရမတ္ၱ အပ်က္ျမင္ရင္ ၀ိပႆနာျဖစ္တယ္။ ဥပမာ - ထံု ၊ က်င္၊ ကိုက္ခဲ (ေ၀ဒနာ)၊ ေ၀ဒနာ စ - လယ္ - ဆံုး ျဖစ္တယ္၊ တည္တယ္၊ ပ်က္တယ္၊ (ဥပါဒ္၊ ႒ီ၊ ဘင္) ျဖစ္ -တည္၊ ပ်က္ျဖစ္ၿပီးပ်က္သြားတာ။
    တေလာကလံုးဘာအရာ၀တ္ၳဳမွ မၿမဲပါလား၊ ငါခႏ္ၶာကိုယ္လည္း မၿမဲပါလား၊ ဒါက သံေ၀ဂၪဏ္။ အၿမဲတန္းသံုးသပ္ဆင္ျခင္ေန၊ သဘာ၀ တရား(ပစ္ၥဳပ္ၸန္တဲ့တဲ့)ခႏ္ၶာကိုယ္ျမင္၊
ပုဂ္ၢိဳလ္သတ္ၱ၀ါ သူ၊ ငါ၊ က်ား၊ မ         - မွားေသာအသိ
ပံုသ႑ာန္ၾကည့္တကယ္ရွိ        - မွားေသာအသိ
ခႏ္ၶာငါးပါး ငါလို႔မွတ္            - မွားေသာအသိ
    ခႏ္ၶာငါးပါး သေဘာတရား ႐ူပက္ၡႏ္ၶာ၊ ေ၀ဒနာက္ၡႏ္ၶာ၊ သညာနက္ၡႏ္ၶာ၊ သခၤါရက္ၡႏ္ၶာ၊ ၀ိညာဏႏုက္ၡႏ္ၶာေပါ့။ပညတ္ကိုေက်ာ္၍ ပရမတ္ၱျမင္ေအာင္ၾကည့္
ဥပမာ -ဒူး            = ပညတ္   
    နာ၊ က်င္၊ ပူ၊ ကိုက္ခဲ    = ပရမတ္ၱ   
    သေဘာၾကည့္ျဖစ္ၿပီးပ်က္သြားတာဘဲ၊ သတိနဲ႔ၫႊန္ သမာဓိနဲ႔ၾကည့္။
ငါနာတယ္လို႔ထင္ေနရင္ေတာ့ ၀ိပႆနာမျဖစ္ဘူး။ ပံုသ႑ာန္ ေပ်ာက္ ေအာင္ၾကည့္။
ပရမတ္ၱ႐ႈ ခႏ္ၶာငါးပါး ႐ုပ္    = ေဖာက္ျပန္    = ျဖစ္ၿပီးပ်က္
             နာမ္     = သိတတ္    = ျဖစ္ၿပီးပ်က္

    စိတ္မညစ္နဲ႔ သည္းခံၿပီးၾကည့္ နာ၊ က်င္၊ ထံု၊ ကိုက္၊ ငါနဲ႔မဆိုင္ဘူး ဆိုၿပီးၾကည့္၊ ခႏ္ၶာမညႇာနဲ႔၊ ညႇာရင္တဏွာလာမယ္ေနာ္။ တဏွာမ၀င္ေစနဲ႔။
မဂ္ၢင္(၈)ပါး အလယ္အလတ္လမ္းစဥ္အတိုင္းသြား၊ ေ၀ဒနာေပၚ ၾကည့္ႏိုင္ သေလာက္ၾကည့္ မၾကည့္ႏိုင္ မၾကည့္နဲ႔။ သမာဓိတည္ေအာင္ အသက္ ခပ္ျပင္းျပင္း႐ွဴေပး။ နာတာေပ်ာက္ နာတဲ့သေဘာမရွိေတာ့ဘူး။
ခႏ္ၶာကိုယ္     = ပညတ္   
နာ        = ပရမတ္ၳ     = နာသေဘာ၊    = ႐ုပ္ေဖာက္ျပန္မႈ   
                  မနာသေဘာ
    ႐ုပ္ထင္ရွား ႐ုပ္ၾကည့္၊ နာမ္ထင္ရွားနာမ္ၾကည့္၊ မျဖစ္ေသးတာလဲ သိမေနရ၊ ျဖစ္ၿပီးသားလည္း သိမေနရဘူး၊ ကိုယ္ျဖစ္ခ်င္တာလဲ သိမေနရဘူး။
    နာ - ငါနာ - ငါမခံႏိုင္ဘူး - သက္ၠာယဒိ႒ိ
    ပံုသ႑ာန္ၾကည္ေနရင္     - သက္ၠာယဒိ႒ိ
    ဓမ္ၼ သေဘာတရား ခႏ္ၶာငါးပါး ႐ုပ္နာမ္သိ - သက္ၠာယဒိ႒ိစင္
    ဓမ္ၼဆိုတာ အေၾကာင္းေၾကာင့္ အက်ိဳးျဖစ္တယ္ဆိုတာ သိေနရမယ္။
ခႏ္ၶာငါးပါး - ႐ုပ္ႏွင့္နာမ္ျမင္ရင္ မိစ္ၦာဒိ႒ိစင္၊ မ်က္စိနဲ႔အဆင္းထိုက္ျမင္စိတ္ေပၚ အေၾကာင္းတရားေၾကာင့္ ျမင္စိတ္ေပၚတာသိရင္ - ၀ိစ္ၦိကိစ္ၦာစင္။
ေလာကမွာ    -    ဒုက္ၡသစ္ၥာ    +    သမုဒယသစ္ၥာ
            ေဟတု            ေယဓမ္ၼာ
            အေၾကာင္း        ခ်ဳပ္
အေၾကာင္းခ်ဳပ္ရင္ အက်ိဳးမေပၚဘူး။ သတိ၊ ၀ိရိယ၊ သမာဓိနဲ႔ၾကည့္။
ခ်ဳပ္ေအာင္က်င့္တာ မဂ္ၢသစ္ၥာ         = သမ္ၼာဒိ႒ိ
                    = သမ္ၼာသကၤပ္ၸ
        ေလာကီမဂ္ၢင္(၅)ပါး    = သမ္ၼာ၀ါယမ
                    = သမ္ၼာသတိ
                    = သမ္ၼာသမာဓိ
    အဲဒီလိုက်င့္သြားရင္ ဆိုက္ေရာက္မွာက နိေရာဓသစ္ၥာ
    စိုက္ၾကည့္    = သမာဓိ   
    ပညာ        = ရွိတာမေတြ႕ေစနဲ႔။
    အဲဒါကေတာ့ ၀ိပႆနာ႐ႈပံုပါဘဲ။     ။

မအိသႏ္ၲာခ်ိဳ    - သတိပ႒ာန္တရား(၄)ပါးအေၾကာင္း ရွင္းျပပါအံုးေဖေဖ။
ဒီ(၄)ပါးက
(၁)    ကာယႏုပႆနာသတိပ႒ာန္
(၂)    ေ၀ဒနာႏုပႆနာသတိပ႒ာန္
(၃)    စိတ္ၱာႏုပႆနာသတိပ႒ာန္
(၄)    ဓမ္ၼာႏုပႆနာသတိပ႒ာန္ တို႔ျဖစ္တယ္။
    အဲဒီ(၄)ပါးက သတိပ႒ာန္တပါး႐ႈတာနဲ႔ က်န္(၃)ပါးစလံုးပါ၀င္တယ္။
    သမီးတို႔သိထားရမွာက မဂ္ဖိုဂ္မေရာက္ေအာင္တားတဲ့ အႏ္ၲရာယ္ (၅)ခ်က္ရွိတယ္။
(၁)    အမိ၊ အဖကိုသတ္ျခင္း။
(၂)    အယူမွားျခင္း(မိစ္ၦာဒိ႒ိ)
(၃)    ဒိြဟိတ္-အသိၪဏ္နည္းျခင္း
(၄)    အရိယာကိုပစ္မွားျခင္း
(၅)    ဘုရား၏အာဏာစက္ပယ္ျခင္း။
    အဲဒီ(၅)ခ်က္မျပဳလုပ္မိေအာင္ ေရွာင္ၾကဥ္ရမယ္။ မေရွာင္ၾကဥ္ ရင္ေတာ့ မဂ္ဖိုလ္မရေတာ့ဘူး။ ပရာနိရတ(၅)ပါးလည္း ျပည့္စံုရမယ္။
(၁)    ယံုၾကည္တဲ့သဒ္ၶါတရားလဲရွိရမယ္။
(၂)    က်န္းမာေရးကလည္း ေကာင္းရမယ္။
(၃)    စိတ္ထားကလည္း ျမင့္ျမတ္ရမယ္။
(၄)    ၀ိရိယ ႀကိဳးစားအားထုတ္မႈလည္းရွိရမယ္။
(၅)    ပညာ အမွားအမွန္ပိုင္းျခားေ၀ဖန္ႏိုင္ရမယ္။

    အဲဒီ(၁၀)ခုျပည့္စံုရင္ေတာ့ သတိပ႒ာန္တရားပြားမ်ားလို႔ ရၿပီေပါ့။
ကုမာရမင္းသား    - ျမတ္စြာဘုရားေလွ်ာက္တယ္။
အရွင္ဘုရား     - တပည့္ေတာ္သတိပ႒ာန္တရားအားထုတ္ရင္ ဘယ္ႏွစ္ရက္               က်င့္ရင္၊ နိဗ္ၺာန္ရႏိုင္ပါသလဲဘုရား။
ျမတ္စြာဘုရားက- (၇)ႏွစ္၊ (၇)လ၊ (၇)ရက္နဲ႔ နိဗ္ၺာန္မ်က္ေမွာက္ျပဳႏိုင္တယ္။ ဒီထက္ပိုၿပီး အသိၪဏ္လည္းရွိ၊ ပါရမီလည္းျပည့္ရင္ေတာ့ တေန႔လံုးက်င့္ရင္ တရားရႏိုင္တယ္။ ေန႔၀က္က်င့္ရင္ ေတာင္ တရားရႏိုင္တယ္လို႔ ေဟာၾကားတယ္။
    ကာယႏုပႆနာသတိပ႒ာန္ - စစျခင္းအားထုတ္ရမယ္။
    အာန-ထြက္ေလ-အပါန-၀င္ေလ-ထြက္ေလ၊ ၀င္ေလကို သတိကပ္ၿပီး သတိပ႒ာန္ပြား ကာယႏုပႆနာ သတိပ႒ာန္နဲ႔ ၁၅မိနစ္၊ ၂၀မိနစ္၊ ၃၀မိနစ္ အထိ အရင္ဆံုး႐ႈမွတ္။
    နာရီ၀က္ေလာက္ၾကာေတာ့ သမာဓိအားေကာင္းလာမယ္။ တဖန္ ခႏ္ၶာကိုယ္မွာ ဓာတ္ႀကီးေလးပါးႏွင့္ ေပါင္းစပ္ထားတယ္။
(၁)    ပထ၀ီဓာတ္ - မာသေဘာ၊ ေပ်ာ့သေဘာ -ထံု၊ က်င္ - ကိုက္ခဲ
(၂)    ေတေဇာဓာတ္ - ပူသေဘာ၊ ေအးသေဘာ
(၃)    အာေပါဓာတ္ - ယိုစီးသေဘာ၊ ဖြဲ႕စည္းသေဘာ
(၄)    ၀ါေယာဓာတ္ - ေတာင့္တင္း၊ တြန္းကန္၊ လႈပ္ရွားသေဘာ
    ထိုဓာတ္(၄)ပါး သေဘာတရားေတြက အၿမဲမျပတ္ေဖာက္ျပန္ ပ်က္စီး ေနတယ္။ ႐ႈမွတ္ေနစဥ္ ငါ့ေျခေထာက္နာေနတယ္မွတ္ အပယ္သြားရမယ္။  ဘာေၾကာင့္လဲဆိုရင္
ငါသည္         - မိစ္ၦာဒိ႒ိ
ေျခေထာက္     - မိစ္ၦာဒိ႒ိ အမွတ္မွားလို႔ အပါယ္သြားရမယ္။ မိနစ္(၃၀) ေလာက္႐ႈၿပီးေတာ့မွ သမာဓိရရင္ေတာ့ ေ၀ဒနာႏုပႆနာ စတင္႐ႈပြားရမယ္။ ျမတ္စြာဘုရားကေဟာ-
(၁) ကိေလသာ(ထူ) - ၪဏ္(နည္း) - ကာယႏုပႆနာ႐ႈ
(၂) ကိေလသာ(ထူ) - ၪဏ္(ထက္) - ေ၀ဒနာႏုပႆနာ႐ႈ
    ကာယႏုပႆနာကေတာ့(၃၀)မိနစ္ေလာက္၊ သမာဓိရေအာင္ စတင္႐ႈ၊ အဲဒီေနာက္မွ မိမိနဲ႔သင့္ေတာ္မဲ့ ကမ္ၼ႒ာန္းတခုခုအားထုတ္ခိုင္းကာ၊ ႐ႈခိုင္းတာ။
    ေျခေထာက္က်င္၊ တင္ပါးကပူ၊ ႏွာေခါင္းကယိုစီး၊ လက္ကတြန္းကန္ လႈပ္ရမ္းတာကို ေ၀ဒနာလို႔မွတ္တဲ့။
ဒိေနာက္     မ်က္စိ        = ျမင္
        နား        = ၾကား
        ႏွာေခါင္း    = နံ
        လွ်ာ        = အရသာ
        ကိုယ္        = ထိ
        စိတ္        = သိ
ေတြကိုလည္း ေ၀ဒနာလို႔မွတ္။
    ေ၀ဒနာတလံုးမွတ္ေနျခင္းသည္ ဘုရားရွင္ေခၚေ၀ၚသမုတ္ခဲ့သည့္ ““၀ိဇ္ၨာမာန-ပညတ္””ျဖစ္ၿပီး ေ၀ဒနာသညာေပးသည္ဟု ေခၚတယ္။
    ဒါေၾကာင့္ ဒူးကိုက္တယ္၊ ေ၀ဒနာ-ေ၀ဒနာ-ေ၀ဒနာ တင္ပါးပူ၊ ေ၀ဒနာ-ေ၀ဒနာ-ေ၀ဒနာ ႏွာေခါင္းကယိုစီး၊ ေ၀ဒနာ-ေ၀ဒနာ-ေ၀ဒနာ ေနာက္ေက်ာကတြန္ကန္လႈပ္ရွားေနရင္၊ ေ၀ဒနာ-ေ၀ဒနာ-ေ၀ဒနာ ဟုမွတ္ေနမယ္။
    မွတ္သိေနတာက ေပၚတာ ထင္ရွားတာမွတ္။ ဒူးနာ ေ၀ဒနာ၊ တင္ပါးကိုက္ တင္ပါးရဲ႕ ေ၀ဒနာ တမ်ိဳးတည္း၊ တခုတည္း မွတ္ပါ။ (ေပၚတာ ထင္ရွားတာမွတ္) မွတ္သိစိတ္တခုတည္းကို ““ဧေကာဓေမ္ၼာ - ဧကဂ္ၢတာ””ဟု ေခၚတယ္။
    အဲဒီေ၀ဒနာေစာင့္ၾကည့္ေန၊ ၪဏ္နဲ႔ၾကည့္။ ေ၀ဒနာအစ ေ၀ဒနာ အလယ္ ေ၀ဒနာအဆံုး ျဖစ္ေနတယ္။ ျဖစ္ၿပီးတည္ တည္ၿပီးပ်က္ ပါဠိလို ဥပါဒ္၊ ဌီ၊ ဘင္ ျဖစ္တည္ပ်က္ျဖစ္ၿပီး ပ်က္သြားတာေလးေတြ႕မယ္။
ေပ်ာ္ျမဴးတဲ့ သုခေ၀ဒနာ မၿမဲတဲ့အနိစ္ၥ     - ျဖစ္ၿပီးပ်က္
ဆင္းရဲတဲ့ ဒုခေ၀ဒနာ မၿမဲတဲ့အနိစ္ၥ     - ျဖစ္ၿပီးပ်က္
ေမ့ေလ်ာ့ ဥေပက္ၡေ၀ဒနာ မၿမဲတဲ့အနိစ္ၥ     - ျဖစ္ၿပီးပ်က္
အားလံုးသခၤါရေတြ အနိစ္ၥ         - ျဖစ္ပ်က္႐ႈ။
    ျဖစ္သေဘာ၊ ပ်က္သေဘာေတြ႕ရင္ ၀ိပႆနာၪဏ္ျဖစ္တယ္။ အပ်က္တႀကိမ္ေတြ႕ရင္ စိတ္ၱသခၤါရတစ္ႀကိမ္ခ်ဳပ္တယ္။ အဲဒီလို အပ်က္ ေတြ႕တဲ့ၪဏ္ စိတ္ၱသခၤါရခ်ဳပ္တဲ့ၪဏ္ကို ၀ိပႆနာၪဏ္လို႔ ေခၚတယ္။ ေနာက္႐ႈရင္းနဲ႔ ၀ိပႆနာၪဏ္ရင့္လာၿပီး၊ ေ၀ဒနာတလံုး႐ႈျခင္းျဖင့္ ျဖစ္ပ်က္ျမင္၊ မုန္း၊ ဆံုးသြားတယ္။
    အဲဒီလို ေ၀ဒနာ သညာ႐ႈမွတ္ရာမွ ေ၀ဒနာပညာသေဘာဆိုက္ လာတယ္။ ေ၀ဒနာဆိုတာ ခံစားမႈသေဘာပဲ သြား၊ ရပ္၊ ထိုင္၊ ေလ်ာင္းစဥ္ ေ၀ဒနာ႐ႈမွတ္ေနရင္ ဒုက္ၡလက္ၡဏာသိျမင္ၿပီး၊ ပုဂ္ၢလပညတ္ႏွင့္ နာမပညတ္ ပါယ္သတ္ၿပီး၊ ေအာက္သံေယာဇဥ္(၂)ပါးျဖစ္တဲ့ မိစ္ၦာဒိ႒ိ(အယူမွား၊ အမွတ္ မွားျခင္း)၊ ၀ိစိကိစ္ၦာ(ယံုမွား သံသယ)ျဖစ္ျခင္းတို႔ ပါယ္သတ္ၿပီး၊ ေသာတာပန္ ျဖစ္သြားေတာ့ဒါပဲ။
    အနည္းဆံုး ေသာတာပန္ျဖစ္ေအာင္လုပ္ရမယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒါန၊ သီလ၊ သမထေလာက္ အားကိုးမေနနဲ႔ ဒါနထက္သီလေစာင့္တာပို အက်ိဳး ေက်းဇူးရွိတယ္။ သီလထက္ သမထဘာ၀နာက ပိုၿပီးအက်ိဳးေက်းဇူးရွိတယ္။ ဥပမာ-အနိစ္ၥသညာ(သမထ) ပြားေနရင္(၂၈)ကမ္ၻာအပါယ္မလာဘူးလို႔ ျမတ္စြာဘုရားေဟာထားတယ္။ အဲဒီသမထထက္ ဘုရားသာသနာနဲ႔ ႀကံဳတုန္း ၀ိပႆနာ(သတိပ႒ာန္)ပြားမ်ားက်င့္ႀကံအားထုတ္ၿပီး၊ ေသာတာပန္အျဖစ္ ေရာက္သြားမွသာလွ်င္ ဧကန္စင္စစ္လူျဖစ္ၿပီေပါ့။   
    ေနာက္ဆံုး ေဖေဖေတြ႕ႀကံဳခဲ့ရတဲ့ အေတြ႕အႀကံဳတခုေျပာမယ္။ ေဖေဖတို႔ အညာေဒသ(စစ္ကိုင္းတိုင္း) အထက္ပိုင္းက (၇၅)ႏွစ္အရြယ္ရွိတဲ့ အဘိုးႀကီးတေယာက္ ငယ္စဥ္ကစ၍ ဒါနလုပ္ သီလေဆာက္တည္ သမထ ဘာ၀နာဆီးျဖန္း၊ ၀ိပႆနာတရားအားထုတ္ေနတယ္။ သူ႕ရဲ႕သမီး(၂)ေယာက္ ကိုလည္း ဘုရားအဆံုးအမမ်ားနဲ႔ အၿမဲတန္းဆံုးမတယ္။ သမီး(၂)ေယာက္ ကလည္း သူ႔ဖခင္ဆံုးမတဲ့အတိုင္း ေနထိုင္ၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ယဥ္ေက်း သိမ္ေမြ႕ၿပီး မိန္းကေလးပီပီသသနဲ႔ သြားလာလုပ္ကိုင္စားေသာက္ေနတယ္။
    တေန႔ေတာ့(၇၅)ႏွစ္အရြယ္ရွိတဲ့ အဘိုးႀကီးေသေလာက္မဲ့ေရာဂါ ေ၀ဒနာခံစားေနတယ္။ ေ၀ဒနာဆိုတာ တရား႐ႈထားသူ၊ ႐ႈမထားသူအတူတူ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ခံစားေနရတယ္ဆိုတာ သေဘာေပါက္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီ (၇၅)ႏွစ္အရြယ္ အဘိုးႀကီးက တရား႐ႈမွတ္ေနရင္း ေ၀ဒနာျဖစ္ပ်က္ကို ႐ႈေနတယ္။ မၾကာခင္ဘဲ အဘိုႀကီးေသေတာ့မွာ ဒီေတာ့ သူ႔ဇနီး၊ သူ႔သမီး(၂) ေယာက္အနားက မခြာဘဲဖခင္ရဲ႕ ေနာက္ဆံုးခရီးေစာင့္ေနရင္းနဲ႔ သမီး(၂) ေယာက္က ပုထုဇဥ္ပီပီ ငါတို႔အေဖေတာ့ ေသေတာ့မယ္။ ငါတို႔နဲ႔ ခြဲခြာရ ေတာ့မယ္ဆိုၿပီး သမီး(၂)ေယာက္သဲ့သဲ့ေလးငိုေႂကြးေတာ့တယ္။ ဒီအခါ ဖခင္လုပ္သူက ငါ့သမီး(၂)ေယာက္ ဘာေၾကာင့္ ငိုသလဲ။ မငိုၾကနဲ႔။ ခႏ္ၶာရွိသ၍ ျဖစ္ပ်က္ေတြ႕မွာဘဲ။ ဇာတိရွိရင္လည္း မရဏဆိုတဲ့ ေသျခင္းက သြားရမွာဘဲ။ သခၤါရအားလံုးက ျဖစ္ပ်က္ေတြဘဲလို႔ အိေ

ဗုဒ္ၶဂုဏ္ေတာ္မ်ား ပြားမ်ားပါ
        ဗုဒ္ၶဂုဏ္ေတာ္မ်ား ပြားမ်ားၾကေသာ ပုဂ္ၢိဳလ္တုိ႔သည္ အက်ဳိး တရား(၂)ပါးရရွိႏုိင္သည္။ ဒါေၾကာင့္ ဗုဒ္ၶဂုဏ္ေတာ္ကို ေန႔စဥ္ေန႔တုိင္း၊ ေသသည့္တုိင္ေအာင္ ပြားမ်ားပါ။
(၁)    စိတ္ၾကည္လင္ျခင္း အက်ဳိး။
(၂)    ခ်မ္းသာစြာ ၀ိပႆနာ႐ႈရျခင္းအက်ဳိး၊။
ဗုဒ္ၶ၏ ဂုဏ္ေတာ္(၉)ပါးတို႔မွာ
(၁)    အရဟံ    - ကိေလသာရန္သူတို႔ကုိ သတ္ေတာ္မူေသာ                   ျမတ္စြာဘုရားပါတကား။
““ေဘးရန္ အႏ္ၲရာယ္ကင္းျခင္းအက်ဳိးရတယ္။””
(၂)    သမ္ၼာသမ္ၺဳေဒ္ၶါ- အလံုးစံုေသာတရားတုိ႔ကို မေဖာက္မျပန္၊ ကိုယ္ေတာ္တုိင္သိေတာ္မူေသာ ျမတ္စြာဘုရားပါ တကား။
““ခက္ခဲနက္နဲ၍ သူတပါးတုိ႔ သိႏိုင္ခဲေသာအရာကို
 သိႏိုင္ျခင္းအက်ဳိးရတယ္။””
(၃)    ၀ိဇ္ၨာစရဏ သမ္ၸေႏ္ၷာ - ၀ိဇ္ၨာသံုးပါး၊ ၀ိဇ္ၨာရွစ္ပါး၊ စရဏ တဆယ့္ငါးပါးတုိ႔ႏွင့္ ျပည့္စံုေတာ္ မူေသာ ျမတ္စြာဘုရားပါတကား။
““(သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ) ျပည့္စံုျခင္းအက်ဳိးရတယ္””
(၄)    သုဂေတာ    - ေကာင္းေသာစကားကို ဆုိေတာ္မူေသာ ျမတ္စြာဘုရားပါတကား။    
““စကားေျပာရာတြင္ ေအာင္ျမင္ျခင္းအက်ဳိး၊ ခရီးသြားရာ၌ အႏ္ၲရာယ္ကင္းျခင္းအက်ဳိးရတယ္။””
(၅)    ေလာက၀ိဒူ    - ေလာကသံုးပါးကို သိေတာ္မူေသာ ျမတ္စြာ ဘုရားပါတကား။
    ““ေလာကီေရးရာ၊ သိဖြယ္ရာတုိ႔ကို၊ မွန္ကန္စြာအျမန္သိျခင္း အက်ဳိးရတယ္။””
(၆)    အႏုတ္ၱေရာ ပုရိသဒမ္ၼသာရတိ - လူနတ္တိရစာ္ၦန္တို႔ကို
                ယဥ္ေက်းေအာင္ဆံုးမေတာ္မူေသာ                      ျမတ္စြာဘုရား ပါတကား။
    ““ဆံုးမစကားေျပာရာ၌ေကာင္းစြာနားေထာင္ျခင္း၊ လိုက္နာျခင္းအက်ဳိးရတယ္။””
(၇)    သတ္ၱာေဒ၀မႏုႆနံ - နတ္လူတုိ႔၏ ဆရာျဖစ္ေတာ္မူေသာ                       ျမတ္စြာဘုရားပါတကား။
    ““သူတပါးတို႔အား အတတ္ပညာေပးေသာအခါ လ်င္ျမန္စြာတတ္ေျမာက္ျခင္းအက်ဳိးရတယ္။””
(၈)    ဗုေဒ္ၶါ - သစ္ၥာ (၄)ပါးကို ကုိယ္ေတာ္တိုင္သိ၍၊ သူတပါးတို႔                ကိုလည္း သိေစေတာ္မူေသာ ျမတ္စြာဘုရားပါတကား။
    ““စာေပ၊က်မ္းဂန္သင္အံက်က္မွတ္ေသာအခါ လ်င္ျမန္စြာတတ္ေျမာက္ျခင္းအက်ဳိးရတယ္။””
(၉)    ဘဂ၀ါ - ဘုန္းေတာ္ေျခာက္ပါးႏွင့္ျပည့္စံုေတာ္မူေသာ ျမတ္စြာ                  ဘုရားပါတကား။
    ““မိမိ၏အက်ဳိးႏွင့္ သူတပါးအက်ဳိးကို ေတာင့္တသည့္အတုိင္း ျပည့္စံုေစျခင္းအက်ဳိးရတယ္။””

ဂဂဂဂဂဂဂဂဂဂ











““သာယာေအးခ်မ္းေသာအိမ္ေထာင္စုုမ်ားအျဖစ္
ေရာက္ရွိႏိုင္ရန္””
(၁)    ေကာင္းတာကုိလုပ္ဖုိ႔ အတင္းအက်ပ္ေျပာေနသည္ထက္ မိဘကုိယ္တုိင္က ေကာင္းတာေတြခ်ည္းလုပ္ျပပါ။ မိဘလုပ္သလုိ သားသမီးမ်ားက လုိက္လုပ္ပါလိမ့္မည္။
(၂)    သားသမီးမ်ားကို ေက်ာင္းထား၊ ထမင္းေကၽြးထား႐ုံႏွင့္ မိဘ၀တ္ၱရားမေက်ပါ။ ေကာင္းေသာလမ္း၊ ေကာင္းေသာ မိတ္ေဆြ အသုိင္းအ၀ုိင္းႏွင့္ ထိေတြ႕ေအာင္ မိဘကလမ္းစရွာ၍၊ ဒုက္ၡေရာက္မွ ျပစ္တင္ေ၀ဖန္တာမ်ဳိး မလုပ္သင့္ပါ။
(၃)    ျပစ္တင္ေ၀ဖန္၊ ကဲ့ရဲ႕႐ႈတ္ခ်သည့္အက်င့္သည္ ““ မေကာင္းေသာ စ႐ုိက္ ”” ျဖစ္ေၾကာင္း၊ မိဘကိုယ္တုိင္ကလက္ခံၿပီး သားသမီး ေတြကို ဤစ႐ိုက္မ်ဳိး၊ ဤစိတ္မ်ဳိးမရွိေအာင္ သြန္သင္ေပး ရပါမည္။
(၄)    တစ္ဦးတစ္ေယာက္တည္းက၊ တအိမ္ေထာင္လံုးကို၊ အာဏာ ယူဆံုးျဖတ္ၿပီး၊ မိမိ၏စိတ္ႀကိဳက္ကိုသာ၊ တအိမ္သားလံုးက လိုက္နာရလွ်င္၊ တခ်က္မွားသည္ႏွင့္ တအိမ္လံုးဒုက္ၡေရာက္ မည္သာ ျဖစ္သည္။
(၅)    မိဘတုိင္း အျမဲမမွန္ပါ။ အခ်ဳိ႕သားသမီးမ်ားမွာ မိဘမ်ားထက္ ေကာင္းေသာအက်င့္မ်ား၊ စိတ္ထားေကာင္းမ်ားရွိသည္ဟု မိဘတုိင္းက လက္ခံသင့္ပါသည္။ ငါမိဘ၊ ငါေျပာသမွ်မွန္သည္ဟု၊ တယူသန္စိတ္မရွိသင့္ပါ။
(၆)    သားသမီးမ်ားကိုအားေပးပါ။ အျပစ္မတင္ပါႏွင့္။ တစ္ေယာက္၏ မေကာင္းအတင္းကို၊ ေနာက္သားသမီးမ်ားကိုမေျပာပါႏွင့္။ မွ်တစြာေျပာဆုိအုပ္ခ်ဳပ္ပါ။
(၇)    မိသားစုေနေသာ အိမ္သည္ ေပ်ာ္စရာေကာင္း၍ သားသမီးတို႔ ေနခ်င္ေသာ အိမ္ျဖစ္ပါေစ၊ အိမ္မွာ သားသမီးေတြမ်ားေနလွ်င္ အႏ္ၲရာယ္ကင္းၿပီး၊ အားလံုးစိတ္ခ်မ္းသာပါမည္။
(၈)    မိဘလုပ္သူက သားသမီးေတြကို တန္းတူထား၍ ဆက္ဆံပါ။ စိတ္ေကာက္၊ စိတ္ဆိုးျခင္းမ်ိဳးမရွိသင့္ပါ။ သူတို႔ေလးေတြ၏ ၪာဏ္ႏွင့္ အေတြးအေခၚက မိမိ(မိဘ)ေတြးသလို အသိစိတ္သာ ရွိလွ်င္၊ ဘယ္မွာ အမွားလုပ္ပါမည္နည္း။ သူတို႔ေနရာကေန၍ တြက္ပါ။ စဥ္းစားပါ။
(၉)    အမွားဆိုသည္မွာ လူတိုင္းတြင္ရွိခဲ့သည္။ သူမ်ားအမွား၊ သူမ်ားအျပစ္ကို ကိုယ္ကေမ့ႏိုင္၊ ခြင့္လႊတ္ႏိုင္မွ တဖန္ျပန္လည္၍ အဆင္ေျပစြာ ဆက္ဆံႏိုင္မည္။ ထိုင္ေ၀ဖန္၊ ထိုင္ခန္႔မွန္းေနသေရြ႕ ဘယ္ေတာ့မွ်ေျပလည္မည္မဟုတ္ပါ။
(၁၀)    သာသမီးကိုတကယ္ခ်စ္ေသာမိဘတိုင္းသည္ ခြင့္လႊတ္ႏိုင္ရမည္။ လူေတြ႕တိုင္း သားသမီးမ်ား၏ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ကို တဖြဖြ မေျပာသင့္ပါ။ တကယ္ခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္ရွိေနရင္ေတာင္မွ ဖံုးဖိထားရမည္။ တကယ့္ အဆင့္အတန္းရွိေသာ မိဘမ်ားသည္ ကိုယ့္သားသမီး မေကာင္း ေၾကာင္းတျခားလူကို ဘယ္ေတာ့မွ တရားလြန္မေျပာပါ။ မိမိကိုယ္တိုင္ သားသမီးမ်ားမေကာင္း ေၾကာင္းေျပာလွ်င္ကား၊ အျခားသူက ဘယ္ေလာက္ေျပာ မည္ဆိုသည္မွန္းၾကည့္ပါ။

ဂဂဂဂဂဂဂဂဂဂ















““သမီးတုိ႔အတြက္ ေဖ့စကား””
        သမီးႏွစ္ေယာက္၊ မစုိး၊ မအိ
        ဆံုးမသင့္သည္၊ ခ်ိန္တန္ၿပီဟု
        အလိုမလိုက္၊ ေမတ္ၱာပိုက္ကာ
        သာမႈနာမႈ၊ ေရွ႕မ႐ႈဘဲ
        အျမဲဆံုးမ၊ သြန္သင္ျပလာ
        ဖေမတ္ၱာကို၊ စိတ္မွာၿငိဳျငင္
        ျပစ္မျမင္ႏွင့္။
        ဆံုးမတတ္သူ၊ ထိုသည့္လူကို
        သူေတာ္အမ်ား၊ ျမတ္တရားျဖင့္
        ေလးစားၾကည္ၫို၊ ခ်စ္အားပိုလွ်က္
        ႏွစ္သက္လိုလား၊ အေရးထားေၾကာင္း
        ဘုရားေဟာမွာရွိခဲ့၏။
        သူေတာ္မဟုတ္၊ စိတ္ထားယုတ္သူ
        ထုိသည္လူကား၊ ေလးစားမႈကင္း
        ၾကည္ၫိုရင္းစြဲ၊ မရွိဘဲလွ်က္
        ႏွစ္သက္မႈမျပ၊ ဆံုးမတတ္သူ
        ထုိသည္လူကို၊ ျငဴစူေစာင္းေျမာင္း
        အခြင့္ေကာင္းလွ်င္၊ ျပစ္တင္႐ႈံ႕ခ်
        ေ၀ဖန္ၾကတာ၊ ဓမ္ၼတာမုိ႔
        ျမတ္စြာဗုဒ္ၶ၊ ျမတ္ဓမ္ၼကို
        ၾကည္ၫိုေလးစား၊ အေရးထားလွ်င္
        သမီးတုိ႔ဆံုးမ၊ ေဖ့ဘ၀အား
        သမီးမ်က္ခ်ယ္၊ ေဒါမႂကြယ္ဘဲ
        နားလည္ေပးေပါ့၊ ထာ၀စဥ္။        ။
       



        လက္ရွိခႏ္ၶာ၊ မတြယ္တာႏွင့္
        ေနာက္လာဘ၀၊ မေတာင့္တဘဲ
        ေၾကာင့္ၾကစြဲႏွင့္။
        အျမဲမျပတ္၊ ၀ိပႆနာ၊ ေလ့လာႀကိမ္ႀကိမ္
        အာစိဏ္ၰကံ၊ ျဖစ္ေၾကာင္းဖန္မူ
        ထုိသည့္လူသား၊ အယူမလြဲ၊ ကတိျမဲ၏။
        မီးစြဲေလာင္မွ၊ ေရကိုတေသာ္
        မရျဖစ္အင္၊ ပံုႏႈိင္းယွဥ္၍
        မဂ္ၢင္သေႏ္ၶ၊ တည္ျမဲေနေအာင္
        မေသခင္က၊ ျပင္ဆင္ေတာက္ေလွ်ာက္
        ေမ့မေပ်ာက္ႏွင့္၊ ေခၽြးေပါက္ယိုစီး
        ေသခါနီး၀ယ္၊ အၿပီးမုခ်၊ မဂ္ၢင္ရလိမ့္
        ကိစ္ၥမေလွ်ာ္၊ အေၾကာင္းေပၚ၍
        မေတာ္တဆ၊ မဂ္မရဦး
        ဘ၀ဆံုးစြန္၊ တမလြန္တြင္
        ထူးခၽြန္အံ့ေလာက္၊ နတ္ျပည္ေရာက္၍
        မေဖာက္မျပန္၊ ေသာတာပန္စစ္
        ဧကန္ျဖစ္၏၊ မလစ္၀ိပႆနာအက်ဳိးတည္း။    ။
        ညည္းၫူမရွိ၊ ျမဲဂတိႏွင့္
        သတိမေမ့၊ ခ်ိန္ေန႔သိျပန္
        မ်က္လွန္ေၾကာဆြဲ၊ မရွိဘဲႏွင့္
        ေသသည့္ေတာင့္တင္း၊ ပုပ္နံ႔ကင္းသည္
        ၀ိပႆနာအက်ဳိးတည္း။        ။
-     ႐ႈမွတ္ေနသူဟာသတိေကာင္းတယ္။
-     ေသခါနီးမ်က္ျဖဴလန္ျခင္း၊ အေၾကာဆြဲျခင္း၊ ညီးညဴျခင္းမရွိဘူး။
-     ၿငိမ္ၿငိမ္သက္သက္ကေလး၊ အသက္ထြက္တယ္။
-     အပုပ္နံ႔လည္းမထြက္ဘူး။
-     ေကာင္းရာသုဂတိဘံုေရာက္တယ္။
-     ဒါေၾကာင့္ ၀ိပႆနာတရားကို၊ အခ်ိန္ရတုိင္း အားထုတ္ၾကပါ။       






သမီးတို႔
        သမီးတုိ႔ေရးလိုက္တဲ့စာကိုရတယ္။ အားလံုးေနထုိင္ ေကာင္းၾကတယ္ဆုိတာသိရလို႔ ၀မ္းသာပါတယ္။ သမီးတို႔ပံုမွန္ေရး ေနၾကစာအခ်ိန္မွန္ေရာက္မလာရင္၊ သမီးတုိ႔ေမေမက သမီးတို႔ဆီက စာမလာေသးဘူးလား။ ေနလို႔မွေကာင္းရဲ႕လားပဲဆုိၿပီး စိတ္ပူပါ ေလေရာ။ ဒါေၾကာင့္ စာကုိေတာ့ မွန္မွန္ေရးပါသမီးတုိ႔။
        သမီးတို႔စာထဲမွာ ျမတ္စြာဘုရား၏တရားေတာ္ေတြ
(၁) ဒါနကထာ     - လွဴဒါန္းေပးကမ္းျခင္းအက်ဳိးတရား
(၂) သီလကထာ     - အက်င့္သီလအက်ဳိးအျပစ္တရား
(၃) သဂ္ၢကထာ     - ဒါန၊ သီလေၾကာင့္ရရွိႏုိင္သည္
              နတ္စည္းစိမ္အေၾကာင္း
(၄)    ကာမနံအာဒီန၀ကထာ - လူနတ္စည္းစိမ္တို႔ သာယာဖြယ္                       ကနည္း၊ ဒုက္ၡဆင္းရဲကမ်ားပံု
(၅)    ဆင္းရဲဒုက္ၡပူပန္မႈမွ လြတ္ရန္သမထဘာ၀နာ(၄၀)ပြား ပံုအေၾကာင္း
(၆)    ၀ိသုဒ္ၶိ(၇)ပါးပြားပံု
(၇)     ဥာဏ္စဥ္(၁၀)ပါးက်င့္ပြားပံု
(၈)    မဂ္၊ ဖုိလ္နိဗ္ၺာန္အေၾကာင္း - မဂ္ၢကထာ စသည့္ တရား ေတာ္ေတြအေၾကာင္းကို၊ ေဖေဖရွင္းျပလုိ႔ သမီးတုိ႔သေဘာေပါက္ၿပီ။ တဆင့္ျပန္လည္ေျပာျပႏုိင္စြမ္းလည္း ရွိၿပီ။ တေန႔က သမီးတို႔ သူငယ္ခ်င္းတစ္စုနဲ႔ေတြ႕ေတာ့ သမီးတို႔၏ရွင္းျပခ်က္မ်ားကို ဘ၀င္ က်သြားၾကတယ္။ အဲဒါေတြကို ဘယ္တံုးကေလ့လာထားသလဲလို႔ ေမးေတာ့ သမီးတို႔ေဖေဖေက်းဇူးေပါ့ကြလုိ႔ ေျပာလိုက္တယ္ဆုိ။ ၿပီးေတာ့ သမီးတိ႔ုက ေဖေဖေမေမေက်းဇူးေတြလည္း
(၁)     လူေလာကသုိ႔ ပို႔ေဆာင္ေပးသည့္ေက်းဇူး
(၂)    အသက္ရွင္ခြင့္၊ ေနထုိင္ခြင့္ရေအာင္ လုပ္ကိုင္ေကၽြးေမြးေပးသည့္         ေက်းဇူး
(၃)    လူတလံုးသူတလံုးျဖစ္ေအာင္ စာေပသင္ၾကားေပးသည့္ေက်းဇူး
(၄)    ျမတ္စြာဘုရား၏တရားေတာ္ေတြကို ရွင္းျပေပးသည့္ ေက်းဇူး         ေတြလို႔ ေျပာလုိက္တယ္ဆုိ။
၎င္းျပင္ - ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ အဆံုးအမမ်ားကေတာ့
(၁)    မေကာင္းမႈမွန္သမွ်ကိုေရွာင္
(၂)     ေကာင္းမႈမွန္သမွ်ကိုေဆာင္
(၃)     စိတ္ကိုစင္ၾကယ္ေအာင္ထားတို႔ျဖစ္တယ္။
        ဒီအဆံုးအမအတိုင္းမေကာင္းတာကို မလုပ္ဘဲ၊ ေရွာင္မယ္။ ေကာင္းတာေတြေရြးၿပီးလုပ္မယ္၊ မိမိစိတ္ကိုလည္း ထာ၀စဥ္၊ စင္ၾကယ္ေအာင္ထားမယ္ဆိုရင္ ဘာလုိေသးလဲ။ အမွားအယြင္း ရွိဦးမလား။ အျပစ္ေတြေကာ လုပ္အံုးမလား။ ဒီထက္ မိမိရဲ႕စိတ္ကိုပါ အျမဲျဖဴစင္ေအာင္ ထိန္းသိမ္းမယ္ဆုိရင္ မေကာင္းမႈ အကုသုိလ္ ကင္းၿပီေပါ့။ ေနာက္ လူတုိင္းလူတိုင္းမွာ အေမ့၀မ္းထဲကစ၊ ဗီဇဆုိတာရွိတယ္။ ဗီဇဆိုတဲ့မ်ဳိးေစ့(၀ါ)ပင္ကိုစ႐ုိက္ပဲ။ ဒါဘာလဲဆုိရင္ ကိေလသာ(၁၀)ပါး(စိတ္ကိုမသန္႔စင္ ညစ္ညဴးေစတဲ့တရား) အဲဒါကေတာ့
(၁)     ေလာဘ     - လုိခ်င္တပ္မက္မႈ
(၂)     ေဒါသ    - အမ်က္ထြက္မႈ
(၃)     ေမာဟ     - ေတြေ၀မႈ
(၄)     မာန         - ေထာင္လႊားမႈ
(၅)     ဒိ႒ိ         - အယူမွားမႈ
(၆)     ၀ိစိကိစ္ၦာ     - မဆံုးျဖတ္ႏိုင္မႈ
(၇)     ထိန         - ပ်င္းရိထုိင္းမႈိင္းမႈ
(၈)     ဥဒ္ၶစ္ၥ         - စိတ္ပ်ံ႕လြင့္မႈ
(၉)     အဟိရိက     - မေကာင္းမႈျပဳရန္မရွက္မႈ
(၁၀)     အေနာတ္ၱပ္ၸ     - မေကာင္းမႈျပဳရန္မေၾကာက္မႈ
    ဒီကိေလသာတရားေတြကို မလုပ္ဘဲ ထိန္းသိမ္းေပးရမယ္ေနာ္။
(၁) မေကာင္းမႈမွန္သမွ်ကိုေရွာင္
    မေကာင္းမႈေတြကေတာ့ ဒုစ႐ုိက္(၁၀)ပါးပဲ။
    ဒု = မေကာင္းေသာ၊ စ႐ုိက္ - အက်င့္
ဒုစ႐ုိက္တရား(၁၀)ပါးကေတာ့
(၁)    ပါဏာတိပါတ     - သူအသက္ကိုသတ္ျခင္း
(၂)     အဒိႏ္ၷာဒါန     - သူဥစ္ၥာကိုခုိးယူျခင္း
(၃)     ကာေမသုမိစ္ၦာစာရ - သူသားမယားလြန္က်ဴးျခင္း
(၄)     မုသာ၀ါဒ     - လိမ္ညာ၍ေျပာဆုိျခင္း
(၅)     ပိသုဏ၀ါစာ     - သူႏွစ္ဦးအခ်စ္ပ်က္ေအာင္ေျပာျခင္း
(၆)     ဖ႐ုသ၀ါစာ     - ၾကမ္းတမ္းစြာေျပာျခင္း
(၇)     သမ္ၹပ္ၸလာပ     - သိမ္ဖ်င္းေသာစကားေျပာျခင္း
(၈)    အဘိဇၩာ     - သူပစ္ၥည္းကိုမတရားေသာနည္းျဖင့္ ယူဖိ႔ုရာ                   ႀကံစည္ျခင္း။
(၉) ဗ်ာပါဒ     - သူတစ္ပါးေသေၾကပ်က္စီးေအာင္ႀကံျခင္း
(၁၀) မိစ္ၦာဒိ႒ိ     - မွားယြင္းေသာအယူရွိျခင္း
        ဒုစ႐ုိက္(၁၀)ပါး အက်ယ္ပြား(၄၀)ရွိ၏။ အဲဒီ ဒုစ႐ုိက္ တရား(၄၀)ကေတာ့
(၁)     သာဟတ္ၳိက     - ကိုယ္တုိင္ျပဳလုပ္ျခင္း(၁၀)ပါး
(၂)     အာဏတ္ၱိက     - သူတစ္ပါးေစခိုင္းျခင္း(၁၀)ပါး
(၃)     ၀ဏ္ၰဘဏန     - သူတစ္ပါးျပဳသည္ကိုခ်ီးမြမ္းျခင္း(၁၀)ပါး
(၄)     သမနညာ     - သူတစ္ပါးျပဳေနသည္ကို ႏွစ္သက္ျခင္း(၁၀)ပါး
        ဤဒုစ႐ုိက္တရားမ်ားကိုေရွာင္ၾကဥ္ျခင္းသည္ ဗုဒ္ၶ၏ အေျခခံတရားပင္ျဖစ္သည္။ ဒါေၾကာင့္ မေကာင္းမႈဒုစ႐ုိက္တရား မ်ားကို ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။
(၂) ေကာင္းမႈဟူသမွ်ကိုေဆာင္
    ေကာင္းမႈေတြကေတာ့ သုစ႐ုိက္တရား(၁၀)ပါးပဲ
    သု - ေကာင္းေသာ စ႐ုိက္ - အက်င့္
သုစ႐ုိက္တရား(၁၀)ပါးကေတာ့
(၁)    ပါဏတိပါတ     - သူအသက္ကိုသတ္ျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း
(၂)     အဒိႏ္ၷာဒါန     - သူဥစ္ၥာခုိးယူျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း
(၃)     ကာေမသုမိစ္ၦာစာရ - သူသားမယား က်ဴးလြန္ျခင္းမွ                     ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း
(၄)     မုသာ၀ါဒ     - လိမ္ညာေျပာျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း
(၅)     ပိသုဏ၀ါစာ     - သူႏွစ္ဦးအခ်စ္ပ်က္ေအာင္ေျပာျခင္းမွ                   ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း
(၆) ဖ႐ုသ၀ါစာ     - ၾကမ္းတမ္းစြာေျပာျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း
(၇) သမ္ၹပ္ၸလာပ     - သိမ္ဖ်င္းစြာေျပာျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း
(၈) အဘိဇ္ၥ်ာ     - သူတစ္ပါးပစ္ၥည္းကို မတရားေသာနည္းျဖင့္                   ယူရန္ ႀကံစည္ျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း
(၉)    ဗ်ာပါဒ     - သူတစ္ပါးကို ေသေၾကာင္းႀကံစည္ျခင္းမွ                   ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း
(၁၀)    သမ္ၼာဒိ႒ိ     -  မွန္ကန္ေသာအယူရွိျခင္း
        အဲဒီေနာက္ပုညႀကိယာ(၁၀)ပါး၊ ေကာင္းမႈကုသုိလ္ တရားကိုလည္း လုပ္ေဆာင္ရမယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့
(၁)     ဒါန         - လွဴဒါန္းေပးကမ္းျခင္း
(၂)     သီလ     - ဥပုသ္သီလေဆာက္တည္ျခင္း
(၃)     ဘာ၀နာ     - ကမ္ၼ႒ာန္းစီးျဖန္းျခင္း
(၄)     အပစာယန     - ရတနာ(၃)ပါး၊ မိဘ၊ ဆရာသမားကို ႐ုိေသျခင္း၊                   ပူေဇာ္ျခင္း
(၅)     ေ၀ယ်ာ၀စ္ၥ     - ရတနာ(၃)ပါး၊ မိဘ၊ ဆရာသမားတုိ႔၏                   အမႈႀကီးငယ္ကို ျပဳလုပ္ေပးျခင္း
(၆)     ပတိ္ၱဒါန     - မိမိျပဳေသာ ကုသုိလ္ေကာင္းမႈတို႔ကို အမွ်ေပး                   ေ၀ျခင္း
(၇)     ပတ္ၱာႏုေမာဒနာ - သူတစ္ပါးျပဳေသာ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈတို႔ကို                     ၀မ္းေျမာက္စြာ သာဓုေခၚျခင္း
(၈)     ဓမ္ၼႆ၀နံ     - အခါအားေလွ်ာ္စြာတရားနာျခင္း
(၉)     ဓမ္ၼေဒသနာ     - သူတစ္ပါးအား တရားေဟာေျပာေဆြးေႏြးျခင္း
(၁၀)    ဒိ႒ိဇုကမ္ၼ     - ေကာင္းေသာအယူကိုေျဖာင့္စြာယူျခင္း
စသည့္အရာေတြျပဳလုပ္ရမယ္။
        သမီးတုိ႔ မေကာင္းမႈမွန္သမွ်က်ဴးလြန္ေစမိတဲ့အရာက ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟတုိ႔ျဖစ္တယ္။ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟတည္းဟူေသာ ရန္သူ(၃)ပါးကိုေအာင္ႏိုင္ဖို႔လုိတယ္။ ဒီလုိ ေအာင္ႏိုင္ဖုိ႔ကလည္း မိမိရဲ႕ဘ၀တစ္ေလွ်ာက္လံုး၊ သူတစ္ပါး အေပၚစိတ္ေကာင္းေစတနာမွန္နဲ႔ ကူညီေစာင့္ေရွာက္ဖုိ႔၊ သတ္ၱ၀ါ အားလံုးအေပၚ ခ်စ္ခင္ၾကင္နာဖို႔၊ ဥာဏ္ပညာအလင္းေရာင္းအား ေကာင္းေအာင္လုပ္ဖုိ႔လုိတယ္။
(၃) စိတ္ကိုစင္ၾကယ္ေအာင္ထား
        စိတ္စင္ၾကယ္ေနမွ၊ စိတ္ေကာင္းေတြကိန္းေအာင္မယ္။ စိတ္ေကာင္းေတြတည္ရွိေနမွ၊ စိတ္႐ုိင္းေတြဖယ္ရွားႏိုင္မယ္။ ဒါကေတာ့ မိမိတို႔ဘာသာမိမိတို႔ ေမြးျမဳၾကရမွာပဲ။ စိတ္စင္ၾကယ္ ေရးအတြက္ ျမတ္စြာဘုရားက မဂၤလသုတ္မွာ ေဟာထားတယ္။ ““ အာရတီပါပါ ”” မေကာင္းမႈမျဖစ္ေအာင္ စိတ္ျဖင့္ေရွာင္ျခင္း။        ““ ၀ိရဇံ ”” ကိေလသာျမဴကင္းျခင္းကိုလည္း၊ တစ္ဦးအေပၚတစ္ဦး တပ္မက္စြဲလမ္းျခင္း၊ အမ်က္ေဒါသျဖစ္ျခင္း၊ ေတြေ၀ျခင္းကင္းၿပီး စိတ္ဟာ ပကတိသန္႔ရွင္းၿပီးျဖစ္ေနရမယ္။ ““ ေခမံ ”” ေဘးကင္းျခင္း၊ ညစ္ညဴးေစတဲ့တရားေတြက သတ္ၱ၀ါေတြအဖုိ႔၊ ေဘးဒုက္ၡေရာက္ ေၾကာင္းတရားေတြပဲ။ ဒီတရားေတြအားလံုးကင္းၿပီး ေဘးဒုက္ၡမွန္သမွ် လံုး၀ျမဴမွ်မရွိေတာ့ဘဲ လံုး၀ေအးခ်မ္းသြားၿပီေပါ့။
    သမီးတို႔ပိုၿပီးရွင္းသြားေအာင္ စိတ္ေကာင္းထားရမယ္။ စိတ္ေကာင္းေစတနာန႔ဲ အရာရာကို လုပ္ကိုင္ရမွာေပါ့။ အေရးႀကီး တာက လူတုိင္းမွာပါရွိတဲ့ ကိေလသာေတြသိေအာင္လုပ္ရမယ္။ သိၿပီဆုိရင္ မိမိရဲ႕စိတ္ကုိ မေကာင္းမႈဘက္ပါမသြားေအာင္ ထိန္းထားရမယ္။ ဒိျပင္ ေကာင္းတဲ့စိတ္နဲ႔ ေကာင္းမႈေတြ၊ အျပစ္ ကင္းတဲ့အလုပ္ေတြ၊ ကုသုိလ္ေကာင္းမႈေတြကို ကံ(၃)ပါးစလံုးနဲ႔ လုပ္ရမယ္။ ဒါကို ““ သတိ ”” နဲ႔ကပ္ၿပီး အျမဲေစာင့္ၾကပ္ထိန္းသိမ္း သြားဖုိ႔ပဲသမီးတုိ႔။
        ဒီေလာက္ဆုိရင္ သမီးတို႔သေဘာေပါက္ေလာက္ပါၿပီ။ တဆင့္ရွင္းျပႏိုင္ေလာက္ပါၿပီ။ သတိဆုိတာ ပိုသည္မရွိဘူး။ သူမ်ားအျပစ္ကိုမၾကည့္နဲ႔။ ကိုယ့္အျပစ္ကုိသိပါ။ ငါသည္ ငါၾကည္ၫိုေသာ ငါျဖစ္သင့္သည္၊ သူတစ္ပါးကုိညာလို႔ရတယ္။ ငါကုိငါ ညာမရဘူး။
        သမီးတုိ႔၏လုိအင္ဆႏ္ၵမ်ား ျပည့္စံု၍ က်န္းမာ၊ ခ်မ္းသာ ၾကပါေစ။                             ေဖေဖ
နိဒါန၀ဂ္ၢ သံယုတ္ ပါဠိေတာ္
ပဋိစ္ၥသမုပ္ၸါဒ
အ၀ိဇ္ၨာ ပစ္ၥယာ,         သခၤါရာ၊
သခၤါရ ပစ္ၥယာ,         ၀ိညာဏံ၊
၀ိညာဏ ပစ္ၥယာ,         နာမ႐ူပံ၊
နာမ႐ူပ ပစ္ၥယာ,         သဠာယတနံ၊
သဠာယတန ပစ္ၥယာ,     ဖေႆာ၊
ဖႆ ပစ္ၥယာ,         ေ၀ဒနာ၊
ေ၀ဒနာ ပစ္ၥယာ,         တဏွာ၊
တဏွာ ပစ္ၥယာ,         ဥပါဒါနံ၊
ဥပါဒါန ပစ္ၥယာ,         ဘေ၀ါ၊
ဘ၀ ပစ္ၥယာ,         ဇာတိ
ဇာတိ ပစ္ၥယာ,         ဇရာ , မရဏ, ေသာကပရိေဒ၀, ဒုက္ၡ, ေဒါမနႆုပါယာသာ သမ္ၻ၀ႏ္ၲိ၊ ဧ၀ေမတႆ ေက၀လႆ ဒုက္ၡက္ၡႏ္ၶႆ သမုဒေယာ ေဟာတိ။
(၁)    အ၀ိဇ္ၨာ     - သစ္ၥာေလးပါးမသိတာ
(၂)    သခၤါရ     - ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲတာ
(၃)    ပညာဘိသခၤါရ - ကုသိုလ္ေကာင္းမႈလြန္ကဲစြာျပဳလုပ္ျခင္း
(၄)    အပုညာဘိသခၤါရ - မေကာင္းေသာအကုသိုလ္ကို လြန္ကဲစြာ                      ျပဳလုပ္ျခင္း
(၅)    အာနိၪ္ၥာဘိသခၤါရ - သမထ၊ ဘာ၀နာပြားမ်ားျခင္း
(၆)    ၀ိၪာဏ္ - ပဋိသေႏ္ၶ၀ိၪာဏ္
(၇)    နာမ္၊ ႐ုပ္ - နာမ္ႏွင့္႐ုပ္
(၈)    သဠာယတန - မ်က္စိ၊ နား၊ ႏွာေခါင္း၊ လွ်ာ၊ ကိုယ္စိတ္
(၉)    ဖႆ - ေတြ႕ထိျခင္း
(၁၀)    ေ၀ဒနာ - ေကာင္းမေကာင္းခံစားျခင္း
(၁၁)    တဏွာ - လိုခ်င္တပ္မက္ျခင္း
(၁၂)    ဥပါဒါန္ - စြဲလမ္းျခင္း
(၁၃)    ကမ္ၼဘ၀ - ကာယကံ၊ ၀စီကံ၊ မေနာကံျပဳလုပ္ျခင္း
(၁၄)    ဇာတိ - ပဋိသေႏ္ၶေနျခင္း
(၁၅)ဇရာ၊ မရဏ - အိုျခင္း၊ ေသျခင္း။






““သံသရာခရီးသည္””
        မင္းတို႔လာလည္း ငါမွာဟန္႔တားပိုင္ခြင့္မရွိပါ၊
        မင္းတို႔သြားလည္း ငါမွာဟန္႔တားပိုင္ခြင့္မရွိပါ၊
        မင္တို႔ရပ္လည္း ငါမွာဟန္႔တားပိုင္ခြင့္မရွိပါ၊
        လာခ်င္လဲလာ၊ သြားခ်င္လဲသြား၊
        ရပ္ခ်င္လဲရပ္၊ ထိုင္ခ်င္လဲထိုင္၊
        အိပ္ခ်င္လဲအိပ္၊ မင္းတို႔သေဘာပါ။
        လာလူလာလဲ လာစမ္းပါေစ မဆီးေပဘူး၊
        သြားသူသြားလည္း သြားစမ္းပါေစ မတားေပဘူး၊
        ရပ္သူရပ္လည္း ရပ္စမ္းပါေစ မႏွင္ေပဘူး၊
        ထိုင္သူလည္းထိုင္ ထိုင္စမ္းပါေစ မခြဲေပဘူး၊
        အိပ္သူလည္းအိပ္၊ အိပ္စမ္းပါေစ မႏိုးေပဘူး။
        ေၾသာ္ - တို႔တေတြမွာ ေခတ္ၱခိုနား၊
        ခရီးနားၿပီး၊ နိဗ္ၺာန္သြားသည့္
        သံသရာခရီးသည္ ဧည့္သည္ခ်ည္းသာ ျဖစ္ၾကပါ၏၊
        အို- မင္းတို႔တေတြ
        စိုးရိမ္ပူေဆြး၊ မငိုေႂကြးႏွင့္ေတာ့
        ေတြ႕ ႀကံဳဆံုကြဲ၊ ျဖစ္ပ်က္ၿမဲမို႔
        ၀မ္းနည္း၊ ၀မ္းသာ မျဖစ္ရာဘူး။
        အိမ္အိုအိမ္ပ်က္၊ စြန္႔ခြာပစ္လ်က္
        အိမ္သစ္အိမ္ေကာင္း၊ ေရႊ႕ကာေျပာင္းလို႔
        ကားအိုကားစုတ္၊ စြန္႔ခြာထုတ္လ်က္
        ကားသစ္၊ ကားေကာင္း၊ ေရႊ႕ကာေျပာင္းသို႔
        အေမ့႐ုပ္နာမ္၊ ဘ၀ဟန္သည္
        သူ႔၀န္သူထမ္း၊ သူ႔လမ္းသူသာ
        ကမ္ၼႆကာ ဘ၀ေျပာင္းသြားရွာၿပီေလ။
        ေၾသာ္.... တို႔တေတြမွာ
        အပ္ၸမာဒ၊ သတိပ႒ာန္တရားအစဥ္ပြား၍
        နိဗ္ၺာန္သြားၾကရမည္တကား။
        အပ္ၸမာေဒန ဘိက္ၡေ၀ သမ္ၸာေဒထ
        မေမ့ၾကနဲ႔၊ သတိထား။

““ဘ၀သံသရာ”” သီခ်င္း
        ဘ၀သံသရာ ... ရွည္လ်ား ...ေထြျပား ... မေနမနား ... တသြားတည္းသြားၾကတာ ... ဘ၀သံသရာတဲ့ ... ရွည္လ်ား ... ေထြျပား ... မေနမနား ... တသြားတည္းသြားၾကတာ...
        ခရီးပန္းတိုင္မေရာက္မခ်င္း တစ္ေယာက္ဆင္း တစ္ေယာက္တက္ ဆက္လက္ထြက္ခြာတာ ... ခရီးပန္းတိုင္ မေရာက္မခ်င္း တစ္ေယာက္ဆင္း တစ္ေယာက္တက္ ဆက္လက္ ထြက္ခြာကာ ...
        ေလာဘရယ္ ... ေဒါသရယ္ ... ေမာဟရယ္ ... အ၀ိဇ္ၨာ ပစ္ၥရာ သခၤါရ ... ေပ်ာ္လိုက္ ... ရႊင္လိုက္ ... ငိုကာ ... ရယ္ကာ ... ဘယ္ဟာမတည္ၿမဲ ... ေဖာက္လြဲေဖာက္ျပန္ အေၾကာင္းကံ ကာမသကာ ... ေအာ္ ... ေလာဘရယ္ ... ေဒါသရယ္ ... ေမာဟရယ္ ... အ၀ိဇ္ၨာ ပစ္ၥရာ သခၤါရတဲ့ ... ေပ်ာ္လိုက္ရႊင္လိုက္ ... ငိုကာ ... ရယ္ကာ ... ဘယ္ဟာမတည္ၿမဲ ... ေဖာက္လြဲေဖာက္ျပန္ ... အေၾကာင္းကံ ကာမသကာ ...
        ေတြ႕ ႀကံဳ ... ဆံုကြဲခရီးထဲ ... ၀မ္းနည္း ... ၀မ္းသာ ... ၀ိပ္ၸံတာ ...
        ျဖစ္ခ်င္တာလဲ ... မျဖစ္ရပါ ... မျဖစ္ခ်င္ပါလဲ ... ျဖစ္ရမွာ ... ေအာ္ ... ျဖစ္ခ်င္တာေတြလဲမျဖစ္ရပါ ... မျဖစ္ခ်င္တာေတြလဲ ျဖစ္ရမွာ ... ဟင္း(၃၁)ဘုံ၀ဋ္ကြင္းက ရြတ္ကြင္းကင္း  ေလွ်ာက္မယ့္ ေတးတပုဒ္ပါ ... အဲဒါ ... အဲဒါ ... အဲဒါ ... ဘ၀သံသရာ ...

        ကမ္ၻာေပၚရွိျမင္ေတြ႕ေနရေသာ သတ္ၱ၀ါအားလံုးႏွင့္ မျမင္ ေတြ႕ရေသာ သတ္ၱ၀ါအားလံုးတို႔သည္ သံသရာခရီးသည္မ်ား ျဖစ္ေပသည္။ သံသရာဆိုသည္မွာ ခႏ္ၶာ၊ အယတန၊ ဓာတ္တို႔ မျပတ္မလပ္၊ မရပ္မနားျဖစ္ပ်က္ေနေသာ ဘ၀အစဥ္ကိုေခၚသည္။ ထိုဘ၀အစဥ္သည္ မ်က္စိ၊ နား၊ ႏွားေခါင္း၊ လွ်ာ၊ ကိုယ္စိတ္တည္းဟူေသာ ေျခာက္ဒြါရတရစပ္ျဖစ္ပ်က္ေနေသာ သေဘာတရားပင္ျဖစ္သည္။
        ကၽြန္ေတာ္တို႔ဗုဒ္ၶဘာသာမ်ား၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ သံသရာမွလြတ္ေျမာက္ေရးပင္ျဖစ္၏။ ထိုလြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ ျမတ္ဗုဒ္ၶသည္ (၄၅)၀ါပတ္လံုးနည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ လမ္းၫႊန္ခဲ့၏။ ျမတ္ဗုဒ္ၶခ်မွတ္ခဲ့ေသာ လမ္းစဥ္မ်ားအနက္၊ မိမိစ႐ိုက္အားေလ်ာ္ေသာ နည္းလမ္းကို လိုက္နာက်င့္သံုးရမည္။ သံသရာခရီးသည္ (၇)မ်ိဳးရွိသည္။
၄င္းတို႔မွာ -
(၁)    ငုပ္ၿပီးျမႇဳပ္သြားေသာသူ - ဒုဂ္ၢတိဘံုသားမ်ား
(၂)    ေပၚၿပီးျမႇဳပ္သြားေသာသူ - ပုထုဇဥ္မ်ား
(၃)    ေပၚၿပီးတည္ေနႏိုင္ေသာသူ - ကလ်ာဏပုထုဇဥ္မ်ား
(၄)    ေပၚၿပီးေမာ္ၾကည့္ႏိုင္ေသာသူ - ေသာတာပန္မ်ား
(၅)    ေပၚၿပီးကူးခတ္သြားေသာသူ - သကဒါဂါမ္မ်ား
(၆)    ကူးၿပီးေထာက္မိေသာေနရာေရာက္သူ - အနာဂါမ္မ်ား
(၇)    ေထာက္မိၿပီး၊ တဘက္ကမ္းသို႔လွမ္းတက္သြားေသာပုဂ္ၢိဳလ္ -                             ရဟႏ္ၲာမ်ား
        ဤ(၇)မ်ိဳးတြင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဗုဒ္ၶဘာသာအမ်ားစုသည္ ပုထုဇဥ္ႏွင့္ ကလ်ာဏပုထုဇဥ္တို႔ အမ်ားစုပင္ျဖစ္ေပမည္။
        မိမိတို႔ေရာက္ရွိေနေသာ အဆင့္မွ အထက္အဆင့္သို႔ တက္လွမ္းႏိုင္ရန္ ႀကိဳးစားရန္လိုပါသည္။ ယခုရရွိေနေသာ ဘ၀ေကာင္း၊ သာသနာထြန္းကားေနေသာ အခ်ိန္ေကာင္းအရအမိ အခြင့္အေရးယူရန္ အေရးႀကီး၏။ ““ခြင့္သာတုန္းမွ၊ မ႐ုန္းခ်င္လွ်င္ အ႐ံႈးႏွင့္ျပင္၊ ရွိေသးေလလိမ့္လား”” ဟူေသာ သတိေပးစကားကို သတိျပဳရပါမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သံသရာခရီးတေလွ်ာက္တြင္ ခ်မ္းသာ လြယ္ကူစြာ သြားလာႏိုင္ေရးအတြက္ ဒါနကိုနည္းလမ္းမွန္ကန္စြာ ျပဳလုပ္၍ ကိုယ္က်င့္သီလကိုလည္း အတိမ္းအေစာင္းမခံဘဲ၊ ၀ိပႆနာ ဘာ၀နာကို စြဲစြဲၿမဲၿမဲအားထုတ္ကာ၊ သံသရာခရီးသည္ ဘ၀မွ လြတ္ေျမာက္ရန္ ႀကိဳးစားၾကရမည္ျဖစ္ေပသည္။
        လူတို႔သည္ မိမိလမ္းကို မိမိေဖာက္ကာေလွ်ာက္လွမ္း ေနၾကရေသာ သံသရာခရီးသည္မ်ားျဖစ္ၾကေပသည္။ ေကာင္းေသာ လမ္းကိုေဖာက္၍ ေကာင္းေသာေဒသသို႔ ရည္မွန္းခ်က္ႏွင့္ ေလွ်ာက္လွမ္းေနသူမ်ားရွိသကဲ့သို႔ မိမိဘယ္လမ္းကိုေလွ်ာက္၍၊ ဘယ္ကိုသြားေနမွန္းမသိဘဲ စမ္းတ၀ါး၀ါးျဖင့္ တဇြတ္ထိုး ေလွ်ာက္လွမ္းေနသူမ်ား၊ အမ်ားအျပားပင္ရွိၾကေလသည္။
မစိုးသိဂႌဦး    - သံသရာခရီးသည္ဆိုတာ ဘာလဲေဖေဖ။
        အစဥ္မျပတ္၊ အဖန္တလဲလဲျဖစ္ၿပီး၊ သြားေနေသာသူမ်ားကို ေခၚတယ္။
မအိသႏ္ၲာခ်ိဳ    - သံသရာေဘးဆိုးမွလြတ္ၿပီး၊ နိဗ္ၺာန္                    ေရာက္ေအာင္ ဘယ္ၪာဏ္ေတြလဲေဖေဖ။
(၁)    ေကာင္းတာလုပ္ရင္ေကာင္းက်ိဳးေပးတယ္၊ မေကာင္းတာ လုပ္ရင္မေကာင္းက်ိဳးေပးတယ္ဆိုတဲ့ ကမ္ၼႆကတၪာဏ္။
(၂)    ႐ုပ္နဲ႔နာမ္တို႔ကို ကြဲကြဲျပားျပားပိုင္းပိုင္းျခားျခားသိတဲ့ၪာဏ္ကို နာမ႐ူပပရိေစ္ၦဒၪာဏ္။
(၃)    အေၾကာင္းနဲ႔အက်ိဳးကို သိမ္းဆည္းသိေသာၪာဏ္ကို ပစ္ၥယပရိဂ္ၢဟၪာဏ္
(၄)    အာ႐ံုနဲ႔ဒြါရတိုက္လို႔၊ ႐ုပ္နဲ႔နာမ္ျဖစ္ၿပီး၊ ပ်က္သြားတာကို ၀ိပႆနာၪာဏ္
(၅)    သမ္ၼ၀ါစာ၊ သမ္ၼာကမ္ၼႏ္ၲ၊ သမာအာဇီ၀ဆိုတဲ့ သီလမဂ္ၢင္(၃)ပါးကို မဂ္ၪာဏ္တို႔ျဖစ္တယ္။

မစိုးသိဂႌဦး   -    သံသရာလည္တယ္ဆိုတာဘာလဲေဖေဖ
        ခႏ္ၶာ၊ အယတန၊ ဓါတ္တို႔မျပတ္ျဖစ္ျခင္းကိုေခၚတယ္။
ခႏ္ၶာငါးပါး (႐ုပ္နာမ္ႏွစ္ပါး)
(၁)    ႐ူပက္ၡႏ္ၶာ    - ေဖာက္ျပန္ပ်က္စီးသည့္သေဘာ - ႐ုပ္
(၂)    ေ၀ဒနက္ၡႏ္ၶာ    - ခံစားမႈသေဘာ - နာမ္
(၃)    သညာက္ၡႏ္ၶာ    - မွတ္သားသည့္သေဘာ - နာမ္
(၄)    သခၤါရက္ၡႏ္ၶာ    - ျပဳျပင္စီရင္တတ္သည့္သေဘာ - နာမ္
(၅)    ၀ိၪာဏက္ၡႏ္ၶာ    - သိျမင္သည့္သေဘာ - နာမ္
အာယတန(၁၂)ပါး
(က)     အတြင္းအာယတန(၆)ပါး    - မ်က္စိ၊ နား၊ ႏွာေခါင္း၊                           လွ်ာ၊ ကိုယ္၊ စိတ္
(ခ)    အျပင္အာယတန(၆)ပါး        - အဆင္း၊ အသံ၊ အနံ႔၊                     အရသာ၊ ေတြ႕ထိစရာ၊ ႀကံသည့္စရာ

ဓါတ္(၁၈)ပါး
အခံဓာတ္(၆)ပါး        - မ်က္စိ၊ နား၊ ႏွာေခါင္း၊ လွ်ာ၊ ကိုယ္၊                       စိတ္၊
အတိုက္ဓာတ္(၆)ပါး    - အဆင္း၊ အသံ၊ အနံ႔၊ အရသာ၊                       ေတြ႕ထိစရာ၊ ႀကံသည့္စရာ
အပြင့္ဓာတ္(၆)ပါး        - ျမင္စိတ္၊ ၾကားစိတ္၊ နံစိတ္၊ စားစိတ္၊                       ယားနာစိတ္၊ ေတြ႕ထိစိတ္
-     ျမင္စိတ္တရားသည္ မ်က္စိႏွင့္အဆင္းတိုက္လို႔ေပၚလာတဲ့ ျမင္စိတ္တရားပဲဟု ၪာဏ္ထဲရွင္းရင္ ၀ိစိကိစ္ၦာစင္တယ္။
-     ဒီျမင္စိတ္တရားဟာ၊ ပုဂ္ၢိဳလ္၊ သူ၊ ငါ၊ ေယာက်္ား၊ မိန္းမ၊ မဟုတ္ဘူးဟု ၪာဏ္ထဲရွင္းရင္- သက္ၠာယဒိ႒ိစင္တယ္။
-     ဒီျဖစ္ေပၚလာတဲ့တရားသည္ မည္သူကိုမွ အလိုမလိုက္၊ သူ႔သေဘာအတိုင္းျဖစ္ၿပီး၊ ပ်က္သြားတာဘဲ။ မခိုင္ၿမဲဘူးဟု ၪာဏ္ထဲရွင္းရင္၊ ခိုင္ၿမဲတယ္ဟု ယူဆထားသည့္ သႆတ ဒိ႒ိစင္တယ္။
-  ဒီျဖစ္ေပၚလာတဲ့တရားဟာ ပ်က္ၿပီးေနာက္၊ အရာတခု အစားထိုးၿပီးေပၚလာတာ သိရင္၊ ဘ၀ျပတ္တယ္လို႔ ယူဆထားတဲ့ ဥေစ္ၦဒဒိ႒ိစင္တယ္။
မအိသႏ္ၲာခ်ိဳ    - တရားအဓိပ္ၸါယ္ကိုလည္း ရွင္းျပပါဦးေဖေဖ
-     ျမတ္စြာဘုရားက ငါဟာတရားေၾကာင့္ ဘုရားျဖစ္လာတယ္ ဆိုၿပီး၊ တရားကို ကိုးကြယ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္တရားကို အားကိုးပါ။
-     တရားကို ကိုးကြယ္ပါ။ အားထားပါ။ ႏွလံုးသြင္း႐ႈမွတ္ေပး။
-    ဘယ္တရားဟာ အေရးႀကီးဆံုးလဲ။   
-     ျမတ္စြာဘုရားက ““ကာတေမာစ ဘိက္ၡေ၀၊ အသၤခတဂါမိ မေဂ္ၢါ””
-     ရဟန္းတို႔ မအိုမနာမေသတဲ့၊ အသခၤတဓါတ္ျဖစ္တဲ့ နိဗ္ၺာန္ ေရာက္ေၾကာင္းတရားဟာ ဘယ္တရားျဖစ္သလဲလို႔ေမးၿပီး၊ ျမတ္စြာဘုရားက ၀ိပႆနာတရားလို႔ေျဖတယ္။
-     ၀ိပႆနာဟာနိဗ္ၺာန္နဲ႔ အနီးဆံုးတရားဘဲ။
-     ၀ိပႆနာကိုမျပတ္ႏွလံုးသြင္းအားထုတ္ပါ။
-     ၀ိပႆနာဆုိတာ ႐ုပ္နာမ္ခႏ္ၶာတုိ႔၏ ျဖစ္မႈ၊ ပ်က္မႈတုိ႔ကို ျမင္ေအာင္ ႐ႈပြားတဲ့အလုပ္။
-     ကိုယ္က ယား၊ နာ၊ က်င္၊ ကိုက္ခဲဆိုတဲ့၊ ဒုက္ၡေ၀ဒနာ     ေပၚတယ္။
-     အဲဒီေ၀ဒနာဟာ၊ ခုနတုန္းကေပၚတယ္၊ အခုအဲဒီေ၀ဒနာရွိ ေသးလား။
-     ေနာက္စိတ္နဲ႔ အကဲခတ္ၾကည့္။
-     အကဲခတ္တဲ့စိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါ၊ ယခင္ကေပၚတဲ့ ေ၀ဒနာ မရွိေတာ့ဘူး။
-     တစ္ခုခ်ဳပ္ၿပီး၊ တစ္ခုအစားထုိးေပၚတယ္။
-     ဘယ္ေ၀ဒနာမွရပ္တည္မေနဘူး။ ခုေပၚခုေပ်ာက္။
-     ေ၀ဒနာဟာ - ဘာေ၀ဒနာေပၚေပၚ၊ ေပၚၿပီးေပ်ာက္ သြားတယ္။ ျဖစ္ၿပီးပ်က္သြားတယ္။
-     ေ၀ဒနာဟာ သူ႔သေဘာနဲ႔သူျဖစ္ေနတယ္။
-     ျပင္းထန္တဲ့ေ၀ဒနာလည္းေပၚတယ္။ သက္သာတဲ့ ေ၀ဒနာ လည္းေပၚတယ္။
-     ေ၀ဒနာဟာ ျဖစ္ၿပီးပ်က္ေနတယ္။
-     ေ၀ဒနာဟာ ငါမဟုတ္ဘူး။
-     ေ၀ဒနာဟာ ““အတ္ၱေတာ၊ နသမႏုႆတိ””
-     ေ၀ဒနာဟာ ျဖစ္ၿပီး၊ ပ်က္ေနတဲ့ အနိစ္ၥတရားကုိ ျပေနတယ္။
-     ျဖစ္ပ်က္ျမင္ေအာင္ၾကည့္။ ေ၀ဒနာျဖစ္ပ်က္၊ စိတ္ျဖစ္ပ်က္၊ ႐ုပ္ျဖစ္ပ်က္။
-     ခႏ္ၶာငါးပါးဘယ္ခႏ္ၶာၾကည့္ၾကည့္ေပၚလိုက္၊ ေပ်ာက္လုိက္၊ ျဖစ္လုိက္၊ ပ်က္လုိက္၊ ျဖစ္ပ်က္ေတြျပေနတယ္။
-     ဘယ္သူမွ ေ၀ဒနာနဲ႔မကင္းၾကဘူး။
-     သုခ၊ ဒုက္ၡ၊ ဥေပက္ၡာေ၀ဒနာသံုးပါး။ ဘယ္ဟာေပၚေပၚ ေပၚလွ်င္ ေပၚမွန္းသိေအာင္သတိထား။ ဥာဏ္နဲ႔ၾကည့္။
-     ေ၀ဒနာ႐ႈရင္ ေ၀ဒနာမေတြ႕ေစနဲ႔။
-     ေ၀ဒနာမရွိတာေတြ႕ရမယ္။ ဒါမွ အနိစ္ၥဥာဏ္ရမယ္။
-    ျဖစ္ပ်က္ျမင္ေအာင္ စူးစိုက္ေပး။
-     အားစုိက္တာက သမ္ၼာ၀ါယမမဂ္ၢင္
-     သတိရွိပါ။ သမ္ၼာသတိမဂ္ၢင္
-     စိတ္တည္ၿငိမ္ေနေအာင္လုပ္။ စိတ္တည္ၿငိမ္မွ သမ္ၼာဓိမဂ္ၢင္ ျဖစ္တယ္။
-     သမ္ၼာဓိေကာင္းေတာ့ ျဖစ္ပ်က္ျမင္တယ္။
-     ျဖစ္ပ်က္ျမင္ရင္ သမ္ၼာသကၤပ္ၸ၊ သမ္ၼာဓိ႒ိ၊ ပညာမဂ္ၢင္(၂)ပါး၊ သမ္ၼာဓိမဂ္ၢင္က (၃)ပါး။ ေပါင္း(၅)ပါးကို ၀ိပႆနာမဂ္ၢင္ (၅)ပါးလုိ႔လည္း ေခၚတယ္။
-     ေလာကီမဂ္ၢင္(၅)ပါးလို႔လည္း ေခၚေသးတယ္။
-     ယခင္ေပၚတဲ့ ေ၀ဒနာဟာ ယခုမရွိေတာ့ဘူး။
-     ပစ္ၥဳပ္ၸန္တည့္တည့္က်ေအာင္႐ႈ၊ ႐ႈတုိင္း၊ ႐ႈတုိင္း ေ၀ဒနာဟာ မရွိေတာ့ဘူး။
-     ေ၀ဒနာေပၚတာနဲ႔၊ အကဲခတ္တဲ့စိတ္တၿပိဳင္တည္းမျဖစ္ဘူး။ တစ္ခုက အစားထုိးၿပီးေပၚလာတယ္။
-     ခႏ္ၶာငါးပါး၊ တစ္ပါးပါးျဖစ္ပ်က္ျမင္ေအာင္႐ႈ။

မစုိးသဂႌဦး - သစ္ၥာေလးပါးက ဘာေတြလဲေဖေဖ
(၁)    အရိယာတုိ႔ထုိးထြင္း၍ သိအပ္ေသာအမွန္တရားဆင္းရဲမႈ -         ဒုက္ၡအရိယာသစ္ၥာ
(၂)    အရိယာတုိ႔ထုိးထြင္း၍ သိအပ္ေသာဆင္းရဲမႈျဖစ္ပြား ေၾကာင္းအမွန္တရား - ဒုက္ၡသမုဒယအရိယသစ္ၥာ
(၃)    အရိယာတို႔ထုိးထြင္း၍ သိအပ္ေသာဆင္းရဲခ်ဳပ္မႈအမွန္တရား - ဒုက္ၡနိေရာဓအရိယသစ္ၥာ
(၄)    အရိယာတုိ႔ထုိးထြင္း၍ သိအပ္ေသာဆင္းရဲခ်ဳပ္မႈေရာက္ေၾကာင္း အက်င့္အမွန္တရား - မဂ္ၢသစ္ၥာ

မအိသႏ္ၲာခ်ဳိ    - ထိသိ႐ႈမွတ္ရာ၊ သစ္ၥာ(၄)ပါးသိျခင္းကိစ္ၥ                    ၿပီးေျမာက္ေၾကာင္းရွင္းျပပါအံုးေဖေဖ။
    ၀င္ေလ၊ ထြက္ေလကို႐ႈမွတ္သည့္ ၀ိပႆနာတရား အားထုတ္ၾကေသာပုဂ္ၢိဳလ္တို႔သည္ ၀င္ေလထြက္ေလတို႔၏ ထိမႈတို႔ကို ႐ႈမွတ္ရာ၌ မဂ္ၢသစ္ၥာကိုပြားမ်ားျခင္းကိစ္ၥ၊ ဒုက္ၡသစ္ၥာကိုပုိင္းျခား သိျခင္းကိစ္ၥ၊ သမုဒယသစ္ၥာကိုပယ္ျခင္းကိစ္ၥ၊ တဒဂၤနိေရာဓသုိ႔ ဆုိက္ေရာက္ျခင္းကိစ္ၥတို႔ ၿပီးေျမာက္ပါသည္။
    ၀ိပႆနာတရားအားထုတ္ၾကေသာပုဂ္ၢိဳလ္တုိ႔သည္ ၀င္ေလမ်ား႐ႈသြင္းလိုက္၍ ၀င္ေလမ်ားႏႈတ္ခမ္းဖ်ား၊ ႏွာသီးဖ်ား၌ ထိလာေသာအခါ ၀င္ေလထိသည္ဟု ႐ႈမွတ္ရသည္။ ႐ႈထုတ္လုိက္၍ ထြက္ေလမ်ား ႏႈတ္ခမ္းဖ်ား၊ ႏွာသီးမ်ားတုိ႔၌ ထိလာေသာအခါ၊ ထြက္ေလမ်ားထိသည္ဟု ႐ႈမွတ္ရသည္။
    ႐ႈမွတ္ခါစမွာ မည္သုိ႔မွ်မထူးျခားေပ။ ဆက္ကာဆက္ကာ ႐ႈမွတ္၍ သမာဓိဥာဏ္ျဖစ္လာက ၀င္ေလထိသည္ဟု ႐ႈမွတ္လွ်င္ ၀င္ေလထိမႈကတစ္ျခား၊ မွတ္သိလိုက္တာကတစ္ျခား၊ ထြက္ေလထိ သည္ဟု ႐ႈမွတ္လွ်င္ ထြက္ေလထိမႈကတစ္ျခား၊ မွတ္သိလုိက္ သည္ကတစ္ျခား ကြဲျပားစြာသိလာေပမည္။
    ဤကဲ့သို႔ ၀င္ေလထြက္ေလထိမႈမ်ားက၊ အာ႐ုံကို မသိတတ္ေသာေၾကာင့္ ႐ုပ္တရား၊ မွတ္သိ၊ မွတ္သိလိုက္သည္က အာ႐ုံကိုသိတတ္ေသာေၾကာင့္ နာမ္တရား၊ ကြဲျပားစြာသိလာပါသည္။ ယင္းကဲ့သုိ႔သိလာျခင္းသည္ နာမ႐ူပပရိေစ္ၦဒဥာဏ္ ျဖစ္ေပၚ လာျခင္းျဖစ္သည္။
    ၀ိပႆနာအားထုတ္ၾကေသာပုဂ္ၢိဳလ္တို႔သည္ မ႐ႈမွတ္မီ၊ သီလေဆာက္တည္ထားရသည္။ သီလေဆာက္တည္ထားလို႔၊ သမ္ၼာ၀ါစာ၊ သမ္ၼာကမ္ၼႏ္ၲ၊ သမ္ၼာအာဇီ၀ဟူေသာ သီလမ္ၼဂ္ၢင္ (၃)ပါး႐ႈမွတ္ခ်က္တုိင္း ပါ၀င္ေနသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သီလမဂ္ၢင္(၃)ပါး ပြားမ်ားျခင္းကိစ္ၥၿပီးေျမာက္သြားသည္။
    ၀င္ေလထိတယ္၊ ထြက္ေလထိတယ္ဟု ႐ႈမွတ္ၾကရာ၌၊ ၀င္ေလထိမႈ၊ ထြက္ေလထိမႈမ်ားေပၚလာလွ်င္ ႐ႈမွတ္ႏိုင္ေအာင္    ေၾကာင့္ၾကစိုက္ လံု႔လစုိက္ျခင္းသည္ သမ္ၼာ၀ါယမ၊ မဂ္ၢင္ျဖစ္သည္။ ၀င္ေလထိမႈ၊ ထြက္ေလထိမႈမ်ားေပၚလာေသာအခါ သတိမေမ့ဘဲ႐ႈမွတ္ ေနျခင္းသည္ သမ္ၼာသတိမဂ္ၢင္ျဖစ္၏။ ၀င္ေလထိမႈ၊ ထြက္ေလထိမႈ အစအဆံုးသိသြားျခင္းသည္ သမ္ၼာသမ္ၼာဓိမဂ္ၢင္ျဖစ္သည္။ ဤကဲ့သုိ႔ သမာဓိမဂ္ၢင္(၃)ပါး ပါ၀င္ေနေသာေၾကာင့္ ပြားမ်ားျခင္းကိစ္ၥၿပီး ေျမာက္ပါသည္။
    ၀င္ေလထိတယ္၊ ထြက္ေလထိတယ္ဟု ႐ႈမွတ္ရာ၌၊ ထိမႈမ်ားအေပၚသုိ႔ မွတ္သိစိတ္မ်ားတင္ေပးျခင္းသည္ (၀ိတက္) သမ္ၼာသကၤမ္ၸမဂ္ၢင္ျဖစ္ေပသည္။ ၀င္ေလထိမႈ၊ ထြက္ေလထိမႈမ်ား အေပၚသို႔မွတ္သိစိတ္ေရာက္ေသာအခါ၊ ထိမႈမ်ားကတစ္ျခား၊ မွတ္သိစိတ္ကတစ္ျခား ထိမႈမ်ားက အာ႐ုံကိုမသိတတ္ေသာေၾကာင့္ ႐ုပ္တရား၊ မွတ္သိစိတ္ကအာ႐ုံကိုသိတတ္ေသာေၾကာင့္ နာမ္တရားဟု၊ နာမ္ႏွင့္႐ုပ္တုိ႔ကိုပိုင္းျခား၍ အမွန္အတုိင္းသိ သြားျခင္းသည္ သမ္ၼာဒိ႒ိမဂ္ၢင္ျဖစ္ေပသည္။ ဤသုိ႔ျဖင့္ ပညာမဂ္ၢင္ (၂)ပါးပြားမ်ားျခင္းကိစ္ၥၿပီးေျမာက္သြားေပသည္။

ဒုက္ၡသစ္ၥာကိုပိုင္းျခား၍သိပံု
    ၀င္ေလထိတယ္၊ ထြက္ေလထိတယ္ဟု ႐ႈမွတ္ရာ၌၊ ၀င္ေလႏွင့္ထြက္ေလထိမႈတို႔သည္ အာ႐ုံကိုမသိတတ္ေသာေၾကာင့္ ႐ုပ္တရား၊ မွတ္သိစိတ္မ်ားသည္ အာ႐ုံကိုသိတတ္ေသာေၾကာင့္ နာမ္တရား၊ ကြဲျပားပိုင္းျခား၍အမွန္အတိုင္းသိသြားေသာအခါ၊ ၀င္ေလထြက္ေလထိမႈတို႔က ႐ုပ္ဒုက္ၡသစ္ၥာ၊ မွတ္သိစိတ္မ်ားက နာမ္ဒုက္ၡသစ္ၥာဟုသိေသာေၾကာင့္ ဒုက္ၡသစ္ၥာကိုပိုင္းျခား၍၊ သိျခင္း ကိစ္ၥၿပီးေျမာက္ပါသည္။
   
သမုဒယသစ္ၥာပယ္ျခင္းကိစ္ၥၿပီးေျမာက္ပံု
    ၀င္ေလထိတယ္၊ ထြက္ေလထိတယ္ဟု ႐ႈမွတ္ရာ၌၊ မွတ္ေနခုိက္၊ အာ႐ုံအမ်ဳိးတို႔လိုခ်င္ေနသည့္ ေလာဘတဏွာ - သမုဒယျဖစ္ခြင့္မရ၍၊ သမုဒယသစ္ၥာကိုပယ္ျခင္းကိစ္ၥ ၿပီးေျမာက္ သြားေပသည္။

နိေရာဓသစ္ၥာသုိ႔ဆုိက္ေရာက္ျခင္းကိစ္ၥၿပီးေျမာက္ပံု
    ၀င္ေလထိတယ္၊ ထြက္ေလထိတယ္ဟု ႐ႈမွတ္ရာ၌၊ ႐ႈမွတ္ ေနခုိက္မွာ၊ ေလာဘတဏွာျဖစ္ခြင့္မရ၍ ခ်ဳပ္သြားေပသည္။ ေလာဘ တဏွာခ်ဳပ္လုိ႔ ေလာဘေၾကာင့္ျဖစ္သည့္စြဲလမ္းျခင္းဥပါဒါန္လည္း ခ်ဳပ္သြားေပသည္။ ဥပါဒါန္ခ်ဳပ္လုိ႔ ဥပါဒါန္ေၾကာင့္ျဖစ္သည့္ကံလည္း ခ်ဳပ္သြားေပသည္။ ကံခ်ဳပ္သြားလို႔ ဘ၀လည္း ခ်ဳပ္သြားပါသည္။ ဘ၀ခ်ဳပ္လုိ႔ ပဋိသေႏ္ၶေနျခင္း၊ အုိျခင္း၊ နာျခင္း၊ ေသရျခင္း၊ စိုးရိမ္ပူေဆြးငိုေႂကြးရျခင္းဒုက္ၡအမ်ဳိးမ်ဳိးတို႔ တဒဂၤ၊ တဒဂၤ၊ တခဏ၊ တခဏခ်ဳပ္ၿငိမ္းသြားၾကေပသည္။ ဤကဲ့သုိ႔ ခ်ဳပ္လို႔ နိေရာဓသစ္ၥာ ဆုိက္ေရာက္ျခင္းကိစ္ၥၿပီးေျမာက္သြားေပသည္။
မစိုးသီဂႌဦး    - ၀ိပႆနာ႐ႈမွတ္ၿပီး၊ ပဋိစ္ၥသမုပ္ၸာဒ္ ျပတ္ပံု               ရွင္းျပပါဦးေဖေဖ
    ပဋိစ္ၥသမုပ္ၸာဒ္-သံသရာစက္လည္ပတ္ရာ၌ အ၀ိဇ္ၨာႏွင့္ တဏွာသည္ မူလအရင္းခံတရားျဖစ္၏။ ထိုတရားကိုပယ္သတ္ႏိုင္မွ ပဋိစ္ၥသမုပ္ၸာဒ္စက္ရဟတ္ႀကီးအၿပီးျပတ္၍၊ ဒုက္ၡခပ္သိမ္းခ်ဳပ္ၿငိမ္းရာ၊ နိဗ္ၺာန္ခ်မ္းသာသို႔ ေရာက္ရွိေပမည္။

အ၀ိဇ္ၨာေၾကာင့္ ပဋိစ္ၥသမုပ္ၸာဒ္လည္ပတ္ပံု
    အ၀ိဇ္ၨာသည္ ျမင္တိုင္း၊ ၾကားတိုင္း၊ နံတိုင္း၊ စားတိုင္း၊ ထိသိတိုင္း၊ ႀကံသိတိုင္း ခဏမစဲျဖစ္ပ်က္၊ ကုန္ပ်က္ကာ ႏွိပ္စက္ေနသည့္ ဆင္းရဲမ်ားကို၊ မသိေသာေၾကာင့္ ၿမဲတယ္၊ ခ်မ္းသာတယ္၊ ေကာင္းတယ္ဟု အမွားကိုသိေနေပသည္။ ဤကဲ့သို႔ အမွားကို သိေန၍၊ ရဖို႔ကိုသာ ႀကံစည္ၾကသည္။ ႀကံစည္သည့္အတိုင္း၊ ကိုယ္ႏႈတ္တို႔ျဖင့္ကံ၊ သခၤါရတို႔ကိုျပဳလုပ္ေစျဖစ္ေစ၍၊ ပဋိစ္ၥသမုပ္ၸာဒ္ကို လည္ပတ္ေစသည္။

၀ိပႆနာျဖင့္ ပဋိစ္ၥသမုပ္ၸာဒ္ျဖတ္ပံု
    ၀ိပႆနာ႐ႈမွတ္၍ ဘဂၤဥာဏ္သို႔ေရာက္ေသာအခါ ျမင္တိုင္း၊ ၾကားတိုင္း၊ နံတိုင္း၊ စားတိုင္း၊ ထိတိုင္း၊ ႀကံစည္တိုင္းတို႔၌ ျမင္တယ္၊ ၾကားတယ္၊ နံတယ္၊ စားတယ္၊ ထိတယ္၊ ႀကံစည္တယ္ဟု ႐ႈမွတ္ေသာ္ မွတ္စရာအာ႐ံုႏွင့္ မွတ္သိစိတ္ႏွစ္မ်ိဳး ကုန္ပ်က္ ကုန္ပ်က္သြားသည္တို႔ကို ျမင္ရသည္ျဖစ္၍၊ မၿမဲျခင္းအနိစ္ၥ၊ ဆင္းရဲျခင္းဒုက္ၡ၊ အစိုးမရျခင္းအနတ္ၱတို႔သာျဖစ္ၾကသည္ဟု အမွန္အတိုင္းသိလို႔ အမွားသိအ၀ိဇ္ၨာခ်ဳပ္ျပတ္သြားသည္။ အ၀ိဇ္ၨာခ်ဳပ္ ျပတ္ျခင္းေၾကာင့္ သခၤါရလည္းခ်ုဳပ္ျပတ္သြားေပသည္။ ၀ိပႆနာျဖင့္ အရင္းခံအ၀ိဇ္ၨာကိုပယ္သတ္၍ ပဋိစ္ၥသမုပ္ၸာဒ္ စက္ရဟတ္ကို ျဖတ္လိုက္ျခင္းျဖစ္သည္။

တဏွာေၾကာင့္ ပဋိစ္ၥသမုပ္ၸါဒ္လည္ပံု
    တဏွာသည္ အဆင္း၊ အသံ၊ အနံ႔၊ အရသာ၊ အေတြ႕အထိ အာ႐ံုမ်ားႏွင့္ၾကံစည္အပ္ေသာ အာ႐ံုအမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔၌ သာယာဖြယ္၊ ခ်မ္းသာတယ္ဟုထင္ကာ လိုခ်င္တပ္မက္၏။ လိုခ်င္တပ္မက္ ျခင္းေၾကာင့္ စြဲလမ္းျခင္း၊ ဥပဒါန္၊ ဘ၀စသည္တို႔ကို ျဖစ္ေစ၍၊ ပဋိစ္ၥသမုပ္ၸာဒ္စက္ရဟတ္ကိုလည္ပတ္ေစသည္။

၀ိပႆနာျဖင့္၊ ပဋိစ္ၥသမုပ္ၸာဒ္ျဖတ္ပံု
    ၀ိပႆနာ႐ႈမွတ္၍၊ ဘဂၤဥာဏ္သို႔ေရာက္ေသာအခါ အဆင္း၊ အသံ၊ အနံ႔၊ အရသာ၊ အေတြ႕အထိ ႀကံုစည္႐ႈပ္ေသာ အာ႐ံုတို႔ကို ျမင္တယ္၊ ၾကားတယ္၊ နံတယ္၊ စားတယ္၊ ထိတယ္၊ ႀကံစည္တယ္ဟု ႐ႈမွတ္ေသာ္ မွတ္စရာအာ႐ံုႏွင့္မွတ္သိစိတ္ႏွစ္မ်ိဳးလံုးကုန္ပ်က္၊ ကုန္ပ်က္သြားသည္ကို ေတြ႕ရေပမည္။ ကုန္ပ်က္ျခင္းျဖင့္ ႏွိပ္စက္ ေနေသာ ဆင္းရဲျခင္းဒုက္ၡမ်ားသာျဖစ္ေပသည္ဟု သိျမင္လို႔ သာယာဖြယ္ခ်မ္းသာတယ္ဟုထင္မွတ္၍ လိုခ်င္တပ္မက္ေသာ တဏွာခ်ဳပ္ျပတ္သြားသည္။ တဏွာခ်ဳပ္ျခင္းေၾကာင့္ ဥပါဒါန္လည္း ခ်ဳပ္ျပတ္သြားသည္။ ၀ိပႆနာျဖင့္ အရင္းခံတဏွာကို ပယ္သတ္၍ ပဋိစ္ၥသမုပ္ၸာဒ္စက္ရဟတ္ကိုျဖတ္လိုက္ျခင္းပင္ျဖစ္သည္။
မအိသႏ္ၲာခ်ဳိ - အရိယာပုဂ္ၢိဳလ္မ်ားျဖစ္ေသာ ေသာတာပန္၊ သကဒါဂါမ္၊             အနာဂါမ္၊ ရဟႏ္ၲာမ်ား နိဗ္ၺာန္မ်က္ေမွာက္ျပဳေအာင္၊              က်င့္ႀကံအားထုတ္ေသာတရားက ဘာေတြလဲေဖေဖ။
၀ိပႆနာတရားအားထုတ္ျခင္းပဲ။
    မဟာစည္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးၫႊန္ျပေသာနည္ျဖင့္၊ ၀ိပႆနာတရားအားထုတ္ေသာ ပုဂ္ၢိဳလ္တုိ႔သည္ ႐ႈမွတ္ဖုိ႔ရာ အမွတ္(၃)မ်ဳိးရွိပါသည္။ ယင္းတုိ႔မွာ
၁။ ထုိင္မွတ္သည့္အမွတ္
၂။ စႀကၤ ံေလွ်ာက္သည့္အမွတ္
၃။ အေထြေထြအေသးစိတ္အမွတ္တုိ႔ျဖစ္သည္။                ထိုင္မွတ္သည့္အမွတ္ကို““အလွည့္က်ရင္လာေခၚပါ””တြင္ ျပဆုိထားၿပီးျဖစ္္ေပသည္။
    က်ေနာ္သည္နံနက္(၅)နာရီအိပ္ယာထၿပီး မ်က္ႏွာသစ္စဥ္၊ ကိုယ္ေစာင့္တရား(၄)ပါးျဖင့္စတင္၊ မ်က္ႏွာသစ္ေတာ္ေရအား ဘုရားလွဴဒါန္း
၁။ ဗုဒ္ၶါႏုႆတိ    - ကိေလသာအပူခပ္သိမ္းတုိ႔မွ ကင္းၿငိမ္းေတာ္ မူေသာျမတ္စြာဘုရားသခင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ႀကီးအား ဤမ်က္ႏွာ သစ္ေတာ္ေရကို လွဴဒါန္းပါ၏။
၂။ ေမတ္ၱာဘာ၀နာ - ဤေရကဲ့သုိ႔ သတ္ၱ၀ါအမ်ား စိတ္ႏွလံုး ေအးခ်မ္းၾကပါေစ။
၃။ အသုဘဘာ၀နာ - မ်က္၀တ္ထြက္ျခင္း၊ ခံတြင္းမွ ပုပ္ေရစီး ထြက္ျခင္းစသည္တုိ႔၊ မသန္႔ရွင္း၍ ပစ္ရေသာခႏ္ၶာကိုယ္႐ုပ္၊ အေကာင္ပုပ္သည္ စက္ဆုပ္ရြံရွာဘြယ္ႀကီးပါတကား။ (စား၊ သြား၊ ေသာက္၊ ေပါက္၊ ၀တ္၊ ခၽြတ္) အက်ဳိးယုတ္ခါ မုိးခ်ဳပ္ရေလ သည္တကား။
၄။ မရဏႏုႆတိ - ငါသည္တစ္ေန႔တစ္ည၊ ေသေဘးမွ လြတ္ေျမာက္ခဲ့ေလၿပီ။ ၀င္ေလသည္ မထြက္ခင္ ထြက္ေလသည္ မ၀င္ခင္၊ နံနက္၊ ေန႔ညအခ်ိန္မေရြးေသႏိုင္ပါသည္တကား။ ၿပီးေနာက္ ေန႔စဥ္ေန႔တုိင္း၊ ဘုရားပင့္၊ ဘုရားရွိခုိး၊ ငါးပါးသီလခံယူ၊ ဘုရားဂုဏ္ေတာ္၊ တရားဂုဏ္ေတာ္၊ သံဃာဂုဏ္ေတာ္မ်ားပြားမ်ား၊ ေမတ္ၱာပို႔၊ အမွ်ေ၀၊ ေမတ္ၱာသုတ္၊ မဂၤလာသုတ္မ်ားကို ရြတ္ဆိုပါသည္။ ၎င္းေနာက္ ၀ိပႆနာတရားတစ္ႀကိမ္ အားထုတ္ပါသည္။ ည(၈)နာရီတြင္လည္း တစ္ႀကိမ္အားထုတ္ပါသည္။
    ျမတ္စြာဘုရား၏ေနာက္ဆံုးစကား။
    ဟႏ္ၵဒါနိ ဘိက္ၡေ၀၊ အာမႏ္ၲယာမိ
    ေ၀ါ၀ယ၊ ဓမ္ၼာ သခၤါရာ၊ အပ္ၸမာေဒန သမ္ၼာေဒထ။
ဘိက္ၡေ၀ - ခ်စ္သား၊ ခ်စ္သမီးတို႔ ဟႏ္ၵဒါနိ - ယခုအခါ၌ ေ၀ါတံုမွာကံ - သင္ခ်စ္သားခ်စ္သမီးတုိ႔အား၊ အာမႏ္ၲယာမိ - ေနာက္ဆံုးပိတ္ စကား မွာေတာ္မူခဲ့ပါ၏။ သခၤါရာ - ႐ုပ္နာမ္ဓမ္ၼသခၤါရတရားတုိ႔သည္ ၀ယဓမ္ၼာ - ပ်က္တတ္သည့္သေဘာရွိကုန္၏။ အပ္ၸာေဒန - မေမ့ေသာသတိတရားျဖင့္ သမ္ၼာေဒထ - ေန႔ေရာညပါ၊ ဘယ္ခါမစဲ၊ အျမဲေန႔ည ျပည့္စံုၾကပါေစသတည္း။
    အပါယ္ဆင္းရဲဒုက္ၡမွစ၍၊ အားလံုးစံုေသာ ဒုက္ၡတုိ႔မွ လြတ္ေျမာက္ရာ၊ နိဗ္ၺာန္ခ်မ္းသာသို႔ေရာက္ေၾကာင္း သတိပ႒ာန္ ၀ိပႆနာတရားအားထုတ္ၾကဖုိ႔ရာမေမ့နဲ႔၊ ျပည့္စံုေအာင္ အားထုတ္ၾက။
    မဟာစည္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး၏ အေထြေထြအေသးစိတ္ အမွတ္သည္၊ တံခါးဖြင့္တာ၊ တံခါးပိတ္တာ၊ အိပ္ယာခင္းျပဳျပင္တာ၊ အ၀တ္အစားလဲတာ၊ ဖြတ္တာ၊ ေလွ်ာ္တာ၊ ေရခ်ဳိးတာ၊ အိမ္သာ သြားတာ၊ စားဖြယ္ေသာက္ဖြယ္ရာစားတာ၊ ကိုယ္အမူအရာမ်ား သိမွတ္ျခင္းအမွတ္မ်ားျဖစ္သည္။
    အေထြေထြအေသးစိတ္အမွတ္ကို၊ ဆက္စပ္ေအာင္ ႐ႈမွတ္ႏိုင္ဖုိ႔ရာမွာ၊ ျမတ္စြာဘုရားေဟာၾကားေတာ္မူအပ္ေသာ သမ္ၸဇညအမွတ္တို႔ကုိလိုက္နာ၍ ႐ႈမွတ္ၾကရေပသည္။ သမ္ၸဇည အမွတ္ဟူသည္၊ ကုိယ္အမူအရာအမ်ဳိးမ်ဳိးတို႔ကို အမွန္အတုိင္း သိေအာင္ ႐ႈမွတ္ရေသာ အမွတ္မ်ဳိးပင္ျဖစ္သည္။

(၁) သြားေနစဥ္ ႐ႈမွတ္၍တရားရပံု
    ရပ္ရာမွ သြားေတာ့မည့္အခါ၊ အထူးသတိထား၍ မိမိစိတ္ကို အာ႐ုံျပဳၾကည့္လုိက္လွ်င္ သြားခ်င္သည့္စိတ္ေတြျဖစ္ေနတာ ထင္ရွား ေနတတ္ေပတယ္။ ယင္းသြားခ်င္သည့္စိတ္ကုိ ““သြားခ်င္တယ္၊ သြားခ်င္တယ္””ဟု ႐ႈမွတ္ရေပသည္။ ထုိ႔ေနာက္ သြားမည့္ ေျခေထာက္မူရာျဖစ္ေပၚရာမွ၊ ““သြားတယ္၊ သြားတယ္”” ““ဘယ္လွမ္းတယ္”” ““ညာလွမ္းတယ္၊ ႂကြတယ္၊ ခ်တယ္၊ ႂကြတယ္၊ လွမ္းတယ္၊ ခ်တယ္”” ဟု ႐ႈမွတ္ရသည္။ ႂကြတယ္၊ လွမ္းတယ္၊ ခ်တယ္ ဟု ႐ႈမွတ္ေသာအခါ ေျခေထာက္ပံုသ႑ာန္ကို အာ႐ုံအျပဳဘဲ ခြါႏိုင္သမွ်ခြါ၍ ေရြ႕ေနသည့္သေဘာသိေအာင္ စူးစုိက္႐ႈမွတ္ရသည္။
    ဆက္ခါဆက္ခါ႐ႈမွတ္၍ သမာဓိဥာဏ္ျဖစ္ေပၚလာေသာ အခါ    ““ႂကြတယ္””ဟု ႐ႈမွတ္လုိက္ေသာ္ အထက္သို႔ေပါ့တက္ သြားတာ၊        ““လွမ္းတယ္””ဟု ႐ႈမွတ္လုိက္ေသာ္ ေရွ႕သုိ႔ေပါ့ေပါ့ၿပီး ေရြ႕သြားတာ ““ခ်တယ္””ဟု ႐ႈမွတ္လိုက္ေသာ္ ေအာက္သုိ႔ေလးၿပီး က်သြားသည္ကိုေတြ႕ရေပသည္။ ဤကဲ့သို႔ေတြ႕ထိရာ၌ ေပါ့တာကို သိတာက ေတေဇာဓါတ္ႏွင့္ ၀ါေယာဓါတ္တုိ႔သိတာျဖစ္သည္။ ေလးတာကိုသိတာကပထ၀ီဓါတ္ႏွင့္အာေပါဓါတ္တုိ႔သိတာ ျဖစ္သည္။     ဤကဲ့သို႔ျဖင့္ ဓါတ္ႀကီး(၄)ပါးကိုသိျခင္းျဖစ္ေပသည္။
    ဤကဲ့သို႔ တရားေတြသိၿပီး၊ တရားအေတြ႕ေကာင္းသည္ႏွင့္ အမွ်၊ စိအားထက္သန္လာတတ္သည္။ စိတ္အားထက္သန္စြာျဖင့္ ႐ႈမွတ္၍၊ မွတ္အားေတြျပည့္သြားပါက ဥာဏ္စဥ္မ်ား အဆင့္ဆင့္ တက္၍ မဂ္ဖိုလ္တရားထူး တရားျမတ္ကို ရရွိသြားႏိုင္ေပသည္။

(၂) ရပ္ေနစဥ္ ႐ႈမွတ္၍တရားရပံု
    သြားရာမွရပ္ေတာ့မည့္အခါလည္း အထူးသတိထား၍၊ မိမိစိတ္ကိုအာ႐ုံျပဳလုိက္ေသာအခါ၊ ရပ္ခ်င္သည့္စိတ္မ်ား ျဖစ္လာသည္။ ယင္းရပ္ခ်င္သည့္စိတ္ကုိ ““ရပ္ခ်င္တယ္၊ ရပ္ခ်င္တယ္””ဟု ႐ႈမွတ္သည္။ ထုိ႔ေနာက္ ရပ္သည့္ကိုယ္အမူအရာ ျဖစ္ေပၚလာမွ ““ရပ္တယ္၊ ရပ္တယ္””ဟု ႐ႈမွတ္ၾကရသည္။
    ဤကဲ့သုိ႔ ““ရပ္တယ္၊ ရပ္တယ္”” ဟု ႐ႈမွတ္ေသာအခါ၊ ေခါင္း၊ ကိုယ္၊ လက္၊ ေျခေထာက္၊ ပံုသ႑ာန္ကို အာ႐ုံမျပဳဘဲ ဖယ္ခြါ၍၊ ရပ္ခ်င္သည့္စိတ္ကလြန္ကဲၿပီး၊ ေတာင့္တင္းေနသည့္ သေဘာသိေအာင္ ႐ႈမွတ္ရသည္။ သမာဓိဥာဏ္ရရွိလာက ေတာင့္တင္းေနမႈကုိေတြ႕သည္၊ ဤကဲ့သုိ႔ ေတာင့္တင္းမႈေတြ႕ ျခင္းသည္ ၀ါေယာဓါတ္ကိုေတြ႕သိရျခင္းျဖစ္သည္။ ေထာက္ကန္၊ ေတာင့္တင္းမႈမ်ားေတြ႕သိၿပီး၊ တရားအေတြ႕ေကာင္းသည္ႏွင့္အမွ်၊ စိတ္အားတက္ႂကြလာသည္။ ဆက္ခါဆက္ခါ ႐ႈမွတ္အားျပည့္သြား ေသာအခါ ဥာဏ္စဥ္အဆင့္ဆင့္တက္၍ ရပ္လွ်က္ႏွင့္ပင္ မဂ္ဖုိလ္ တရားထူး တရားျမတ္ရရွိသြားႏိုင္ေပသည္။

(၃) ထုိင္ေနစဥ္ ႐ႈမွတ္၍ တရားရပံု
    ရပ္ရာမွထုိင္ရေတာ့မည့္အခါတြင္လည္း အထူးသတိထား၍ မိမိစိတ္ကိုအာ႐ုံျပဳၾကည့္လိုက္လွ်င္ ထုိင္ခ်င္သည့္စိတ္ေတြ ျဖစ္ေနေပသည္။ ယင္းထုိင္ခ်င္သည့္စိတ္ကုိ ““ထုိင္ခ်င္တယ္၊ ထုိင္ခ်င္တယ္””ဟု ႐ႈမွတ္ၾကသည္။ ထုိ႔ေနာက္ ထုိင္သည့္ ကိုယ္အမူအရာမ်ားျဖစ္ေပၚလာရမွ ““ထုိင္တယ္၊ ထုိင္တယ္””ဟု ႐ႈမွတ္မွတ္ၾကသည္။ ထုိ႔ေနာက္ ထုိင္သည့္အရာမ်ားျဖစ္ေပၚလာရမွ ““ထုိင္တယ္၊ ထုိင္တယ္””ဟု ႐ႈမွတ္ၾကရသည္။
    ဤကဲ့သုိ႔ ““ထုိင္တယ္၊ ထုိင္တယ္””ဟု ႐ႈမွတ္ေသာ အခါတြင္လည္း ေခါင္း၊ ကုိယ္၊ လက္၊ ေျခေထာက္၊ လက္ပုံ သ႑ာန္မ်ားကို ခြါႏိုင္သမွ်ခြါ၍၊ ေအာက္သို႔ေရြ႕ၾကသြားေသာ သေဘာမ်ားကို သိႏိုင္သမွ်သိေအာင္ စူးစုိက္႐ႈမွတ္ရသည္။ ဆက္ခါဆက္ခါ႐ႈမွတ္၍ သမာဓိဥာဏ္မ်ားျဖစ္ေပၚလာေသာအခါ ““ထုိင္တယ္၊ ထုိင္တယ္”” ဟု ႐ႈမွတ္ေသာအခါ ေအာက္သုိ႔         တေရြ႕ေရြ႕ က်သြားသည္ကိုေတြ႕ရသည့္ျပင္ ေလးေလးက် သြားသည္ကို ေတြ႕ရေပမည္။ ဤကဲ့သို႔ေလးတာကိုသိျခင္းသည္ ပထ၀ီဓါတ္၊ အာေပါဓါတ္တို႔ေတြ႕ထိျခင္းျဖစ္သည္။ ဤကဲ့သုိ႔ေတြ႕ထိၿပီး၊ တရားအေတြ႕ေကာင္းသည္ႏွင့္အမွ် စိတ္အားထက္သန္လာေပမည္။ စိတ္အားထက္သန္စြာျဖင့္ ဆက္ခါဆက္ခါ႐ႈမွတ္၍ မွတ္အားမ်ား ျပည့္ေသာအခါ၊ ဥာဏ္စဥ္မ်ား အဆင့္ဆင့္တက္၍ ထိုင္လွ်က္ႏွင့္ပင္ မဂ္ဖုိလ္တရားထူးတရားျမတ္ရရွိသြားေပမည္။

(၄)  ေလ်ာင္းေနစဥ္႐ႈမွတ္၍တရားရပံု
    ထုိင္ရာမွ ေလ်ာင္းခ်ရမည့္အခါတြင္လည္း အထူး သတိထား၍ မိမိစိတ္ကုိအာ႐ုံျပဳလိုက္ေသာအခါ ေလ်ာင္းခ်င္သည့္ စိတ္မ်ားျဖစ္ေနတာ ထင္ရွားေပသည္။ ယင္းေလ်ာင္းခ်င္သည့္စိတ္ကို ““ေလ်ာင္းခ်င္တယ္၊ ေလ်ာင္းခ်င္တယ္””ဟု ႐ႈမွတ္ရေပသည္။ ထုိ႔ေနာက္ ေလ်ာင္းသည့္ကိုယ္အမူအရာမ်ားျဖစ္ေပၚလာရာမွ ““ေလ်ာင္းတယ္၊ ေလ်ာင္းတယ္””ဟု ႐ႈမွတ္ရေပသည္။
    ဤကဲ့သို႔ “ေလ်ာင္းတယ္၊ ေလ်ာင္းတယ္””ဟု ႐ႈမွတ္သည့္ အခါလည္း၊ ေခါင္း၊ ကိုယ္၊ ေျခ၊ လက္ပံုသ႑ာန္မ်ားကုိ ခြါႏိုင္သမွ်ခြါ၍၊ တေရြ႕ၿပီးတေရြ႕က်သြားသည့္သေဘာမ်ားကို သိႏိုင္သမွ်သိေအာင္ စူးစုိက္၍ ႐ႈမွတ္ၾကရေပသည္။ ဆက္ခါဆက္ခါ႐ႈမွတ္၍ သမာဓိ ဥာဏ္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာေသာအခါ “ေလ်ာင္းတယ္၊ ေလ်ာင္းတယ္””ဟု ႐ႈမွတ္သည္ရွိေသာ္ တေရြ႕ၿပီးတေရြ႕က်သြားသည္ကို သိၿပီးသည့္ျပင္ ေလးေလးက်သြားသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ ဤကဲ့သုိ႔ ေလးတာကို ေတြ႕သိျခင္းသည္ ပထ၀ီဓါတ္၊ အာေပါဓါတ္တို႔ေတြ႕သိျခင္းျဖစ္သည္။         ဤကဲ့သုိ႔ေတြ႕သိလာေသာအခါ တရားအေတြ႕ ေကာင္းသည္ ႏွင့္အမွ် စိတ္အားမ်ားထက္သန္လာေပသည္။ စိတ္အားထက္သန္ လာသျဖင့္၊ ဆက္ခါဆက္ခါ႐ႈမွတ္၍ မွတ္အားမ်ားျပည့္သြားေသာအခါ၊ ဥာဏ္စဥ္မ်ားအဆင့္ဆင့္တက္၍ ““ေလ်ာင္း”” ႏွင့္ပင္ မဂ္ဖုိလ္ တရားထူး၊ တရားျမတ္မ်ားရႏိုင္ၾကမည္ျဖစ္ေပသည္။
    သံသရာခရီးသည္မ်ားသည္ ယခုလူျဖစ္လာခုိက္ ဒါန - ေပးကမ္းစြန္႔ၾကဲလွဴဒါန္းၾကပါ။ သီလ - ဥပုဒ္သီလေစာင့္ထိန္းၾကပါ။ သမထဘာ၀နာ စိတ္တည္ၿငိမ္ေအာင္ ေစာင့္ထိန္းၾကပါ။ ၀ိပႆနာ ဘာ၀နာ - နိဗ္ၺာန္မ်က္ေမွာက္ျပဳႏိုင္ေအာင္ က်င့္ႀကံပြားမ်ားအားထုတ္ ရေပမည္။

  ဒါန    +    သီလ    +     သမထ    +    ၀ိပႆန


ခ်မ္းသာ         အသက္ရွည္        စိတ္တည္ၿငိမ္           ပညာ
ဥစ္ၥာေပါ         က်န္းမာ    ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ပြား ဥာဏ္ထက္ျမက္မႈ
         အဆင္းလွ        ေမတ္ၱာပုိ႔
                ပုတီးစိပ္
   

   ကံလမ္း            စ်ာန္လမ္း        ဥာဏ္လမ္း
                  ပညတ္႐ႈ        ပရမတ္႐ႈ




ဒါေၾကာင့္
၁။     ဘုရားစကား၊ လိုက္နာပြား၊ တရားလက္မလြတ္ၾကနဲ႔။
၂။     ကိုယ္ႀကိဳက္တာမလုပ္နဲ႔။
၃။     ကိုယ္လုပ္သင့္တာလုပ္။
၄။    မဂ္၊ ဖုိလ္၊ နိဗ္ၺာန္မ်က္ေမွာက္ျပဳခ်င္ရင္ေတာ့ ၀ိပႆနာပြားမ်ား         အားထုတ္ျခင္းမွတပါး အျခားမရွိၿပီ။    ။
    တစ္မဂ္တစ္ဖုိလ္ရႏိုင္ၾကပါေစ။       
                                                    ဦးတုိက္ေပၚ
                ၁၀၂၄၊ သုမဂၤလာလမ္း၊                    သဃၤန္းကၽြန္းၿမိဳ႕နယ္၊
                ရန္ကုန္ၿမိဳ႕။